Slachtofferzorg helpt slachtoffers én hun omgeving

Guy Van Der Vust, CAW Oost-Vlaanderen: “De globale term is slachtofferzorg. Daar vallen slachtofferbejegening, slachtofferonthaal en slachtofferhulp onder. Voor een leek is dat niet altijd even overzichtelijk, soms is het moeilijk om door het bos de bomen te blijven zien, of omgekeerd. Dat was een van de redenen om te starten met de website www.slachtofferzorg.be. Die site helpt om het overzicht te bewaren, het is als het ware de kaart om te navigeren door het bos. De mensen van slachtofferbejeging komen met de sirene, zeggen we wel eens. Dat is een taak van de politie. Het CAW zorgt voor langdurige opvolging onder de noemer slachtofferhulp.”

Evi Vandendriessche, politie Gent: “De site is inderdaad een goed hulpmiddel om dat verschil uit te klaren, wij verwijzen er vaak mensen naar door. Ons team bij de politie heeft negen sociaal werkers, die we consulenten noemen. Zij gaan de baan op bij overlijdens waar politie aan te pas komt. Vaak gaat het om mensen die in eenzaamheid sterven, waarbij we familie moeten opsporen om het slechte nieuws te melden. We begeleiden dan tijdens het proces dat volgt, al dan niet met een gerechtelijke procedure. We vragen waar de mensen nood aan hebben, en dat kan heel veel verschillende kanten uitgaan. Een goede kennis van de sociale kaart is dan meegenomen. Zorg op maat is dan onze richtlijn. Meestal verwijzen we dan door naar het CAW om op langere termijn op te volgen. Vanuit de politie geven we altijd een visitekaartje van de website slachtofferzorg.be mee zodat slachtoffers op een later moment zelf extra informatie kunnen opzoeken.”

Evi werkt in haar job samen met Fluf, de emotionele zorghond. “Ik werk graag met hem, doet zijn werk goed, maar ik wil geen showhond van hem maken. Het is een Europees pioniersproject, en we vinden nog steeds nieuwe dingen om hem voor in te zetten. Bijvoorbeeld bijstand bij audiovisueel verhoor van minderjarigen die getuige zijn geweest van geweld, of slachtoffer zijn van misbruik. Vaak zijn het heel jonge kinderen, of kinderen met een beperking. De hond is dan de veilige rustgever die het kind laat ontspannen. Ook bij kinderen met autisme heeft het een goed effect als ze hem mogen aaien.”

Verlies van controle

Guy: “Slachtofferhulp is in Vlaanderen ingebed in de caw’s. Wij bieden pyschosociale hulp gekoppeld aan juridische hulp. Zowel aan slachtoffers als aan nabestaanden na zelfdoding, verkeersslachtoffers, hun omgeving en getuigen van verkeersongevallen. Zoals Evi zei krijgen we veel doorverwijzingen van de politie, maar ook van andere professionele hulpverleners. Mensen bij 1712, artsen, Kind en Gezin, school… We zetten permanent in op de bekendmaking van slachtofferzorg.be omdat we die site een handig en belangrijk instrument vinden. Het laat mensen toe om zelf informatie te zoeken op het moment dat hun mentale toestand dat toelaat. Vaak krijgen ze veel info op het moment dat ze net iets traumatisch hebben meegemaakt, en zijn ze niet in staat om die meteen op de juiste manier te verwerken. Ze vinden er veel partners terug in nazorg, zowel op juridisch als psychosociaal vlak. De fase vlak na de gebeurtenis kenmerkt zich vaak door verlies van controle, waardoor info niet doordringt. De goede raad die dan wordt gegeven, verdwijnt snel uit het geheugen.”

Guy: “Veel slachtoffers gaan op het moment dat de politie het aanbod van slachtofferhulp doet niet meteen in op het aanbod. Mensen proberen  zich soms zelf te beredderen en willen geen hulp vragen. Na een tijdje kan de nood aan informatie en hulp er wel zijn. De drempel naar hulpverlening is voor sommige mensen ook nog altijd hoog. Het is niet altijd makkelijk om iemand anders over je ervaringen te vertellen als je je erover schaamt. Veel informatie gaat ook verloren in stressmomenten. Als je bijvoorbeeld een toxische relatie verlaat, raakt dat ook aan andere zaken in je leven. Denk maar aan de zorg voor je kinderen, je woonst... Niet alle dagen zijn even moeilijk, waardoor je geneigd bent te denken dat het wel weer beter zal gaan. Ook na een overval met geweld of een andere ingrijpende gebeurtenis denken mensen zich te beredderen. Vaak komen er toch nachtmerries of flashbacks waardoor ze niet meer een bepaalde weg durven nemen of bang zijn in het verkeer, ’s nachts niet meer buiten durven. Ook in dat stadium moeten ze hulp kunnen vinden en contacteren. Het is daarom belangrijk te blijven voorzien in een toegankelijk aanbod aan informatie. De website doet dit en biedt een overzichtelijk antwoord. Je vindt er alle informatie en ook nuttige tips die zowel het slachtoffer als zijn/haar omgeving helpen om een weg te vinden in het omgaan met traumatische ervaringen.”

In kaart brengen van zelfredzaamheid

Als slachtoffers in die situatie bij het CAW aankloppen, gaan Guy en zijn collega’s eerst in op wat mensen zelf al gedaan hebben. “We bekijken hun zelfredzaamheid, en wat nog ontbreekt. Op juridisch en psychologisch vlak, sociaal en lichamelijk. Dat in kaart brengen, brengt de controle al een beetje terug. Als een buitenstaander opsomt waar allemaal op gelet moet worden, zorgt dat ook voor een beetje psycho-educatie. Ze leren dat het normale reacties zijn op abnormale ervaringen. We checken of basisdingen zoals eten, drinken en slapen op een normale manier verlopen. Vragen naar hun bezorgdheden, hun interactie met de kinderen, hoe ze omgaan met hun nieuwe realiteit en of ze vermijdingsgedrag vertonen. Daarna helpen we de taken in het dagelijkse leven weer opnemen: het huishouden, werken, zorgen voor de kinderen.”

Karen Hertegonne werkt voor het justitiehuis in Gent. Slachtofferonthaal krijgt haar opdrachten hoofdzakelijk vanuit de magistratuur. Maar daarnaast werkt slachtofferonthaal heel nauw samen met slachtofferbejegening en slachtofferhulp. “De medewerkers van slachtofferbejegening verwijzen meestal naar ons door omdat zij vaak het eerste contact met de slachtoffers hebben”, aldus Karen. “Als een slachtoffer of na(ast)bestaande bij ons aangeven dat ze behoefte hebben aan een gesprek en psychologische ondersteuning, dan verwijzen wij hen door naar het CAW voor slachtofferhulp. Omgekeerd kan het CAW naar ons doorverwijzen als er vragen zijn over de juridische weg.”

Karen spreekt liever over het ondersteunen van slachtoffers dan over begeleiden. “Wij maken mensen wegwijs binnen justitie en informeren hen over de rechten die ze als slachtoffer hebben. Bijvoorbeeld: iemand werd opgelicht, en heeft klacht neergelegd. Dan vragen we of ze zich hebben laten registreren als benadeelde persoon. Da’s belangrijk om op de hoogte gehouden te worden van de eindbeslissing. We vragen dan of ze nog ergens behoefte aan hebben, of nood hebben aan ondersteuning. Dan proberen we door te verwijzen naar het CAW voor psychosociale hulp, of verwijzen we naar de website waar ze info over andere organisaties kunnen vinden.”

Karen’s job balanceert tussen het juridische en het sociale. “Onze werkplek is op het parket. Zo kunnen we snel info uitwisselen met onze opdrachtgevers. We geven de informatie in begrijpbare taal. Als we voelen dat er meer juridische info nodig is, verwijzen we door naar eerstelijns juridisch advies. We vragen hen dan te controleren of ze een familiale verzekering hebben en recht hebben op rechtsbijstand. Dan kan er via die weg een raadsman geraadpleegd worden. We ondersteunen hen zo bij de stappen die ze zelf kunnen zetten. Daarvoor kunnen ze altijd bij ons terecht. We ondersteunen ook bij inzage van dossier of gaan mee naar de zittingen in de rechtbank. Als je voor het eerst als slachtoffer of na(ast)bestaande zoiets meemaakt, en je weet dat je gaat geconfronteerd worden met de verdachte, dan kunnen we de zittingzaal al eens op voorhand gaan bekijken. Zo weten ze wat ze kunnen verwachten, door welke deur iedereen binnenkomt… Dat helpt om de stress wat te verminderen.”

Website als leidraad

Ook Karen verwijst tijdens haar werk vaak naar de website slachtofferzorg.be. Ook als werkbegeleider voor nieuw startende collega’s. “Binnen justitie worden veel juridische begrippen gebruikt die de meeste mensen niet dagelijks te horen krijgen. Wat is een procureur? Wat is de definitie van partnergeweld precies? Wat is het verschil tussen je burgerlijke partij stellen en je laten registreren als een benadeelde persoon? Kan ik nog naar het zorgcentrum seksueel geweld gaan één dag na de feiten? Vandaar dat ik een slachtoffer of na(ast)bestaande vaak naar de website verwijs zodat ze informatie die ik mondeling gaf, nog eens rustig kunnen nalezen. De website bundelt veel info die vroeger veel meer verspreid zat.”

“Om een slachtoffer uit te leggen in welke fase van de juridische procedure we op dat moment zitten, verwijs ik regelmatig naar het schema dat op de website terug te vinden is. Het is een handige leidraad om ook bij telefonische interventies slachtoffers te begeleiden om mee te volgen via de website. Wij ‘spelen’ met procedures en juridische termen, maar door de website beseffen we dat we ons taalgebruik heerlijk helder moeten houden.”

Onlangs kreeg ik een telefoontje van iemand die meer info wilde over het proces over de aanslagen in Brussel. Ik weet dat slachtofferzorg.be altijd goed doorverwijst naar andere websites of telefoonnummers die speciaal opgezet worden voor grote strafprocessen of voor rampen. Eén klik naar de website en ik kon de meest recente informatie en het speciaal voorziene telefoonnummer onmiddellijk terugvinden. De website ondersteunt zowel ons, als slachtoffers en na(ast)bestaanden echt in onze job.“

“Als slachtoffer word je geconfronteerd met aspecten die je niet gewenst of verwacht had”, vertelt Karen tot slot. “Er worden beslissingen genomen door de rechter. Wat houdt een gevangenisstraf in, Wat betekent een internering? Wanneer kan een dader vrijkomen? Wij hopen door hen goed te informeren over de juridische procedure, goed toe te leiden naar het gedifferentieerd aanbod van verschillende diensten zodat ze zich ondersteund voelen en weten dat ze er niet alleen voor staan.”