Daten als daad van verzet

Vroeger was de hond de beste vriend van de mens. Vandaag is dat de informatica die ons leven begeleidt. Afwasmachines, sociale media en sporthorloges: één strijd! Vanop afstand kunnen we ze instellen en bekijken. Ze houden ook ons in het oog. Steeds intenser. Onze nieuwe vrienden bieden talloze voordelen. Zeker bij gezondheid en welzijn kunnen we risico’s uitschakelen door beter digitaal te monitoren. Maar in een uiterste geval loop je het gevaar dat je je gezond verstand uitschakelt en blindelings volgt wat er op het scherm staat. Dat gevaar is heel reëel bij sociaal contact. Wie heeft er nog nooit een collega gemaild die twee meter verder zit? En wie herinnert zich nog hoe je een relatie kon hebben zonder smartphone?

Alleen al daarom was de recente actie van minister Jo Vandeurzen nog zo stom niet: ‘Maak van donderdag date-dag en blijf ook met je partner de beste vrienden.’ Uit alle onderzoek blijkt dat mensen er gemiddeld beter aan toe zijn als ze een gezond sociaal leven hebben. Als de minister het advies krijgt om het maatschappelijke belang van relaties te promoten, dan is het overigens zijn verantwoordelijkheid om dat te doen. (Wat zou bovendien het alternatief zijn?) Aan weerklank ontbrak het niet. Het bericht werd ook in het buitenland breed opgepikt, wat de echo in Vlaanderen nog luider deed weerklinken. Actie geslaagd. Uiteraard was er ook kritiek. ‘Date-dag’ zou oubollig en betuttelend zijn.

Wie herinnert zich nog hoe je een relatie kon hebben zonder smartphone?

Digitaal verrijkte gezondheids- en welzijnszorg is zonder meer hipper dan samen een koffie drinken of naar de cinema gaan. Al was het maar omdat er wereldwijd enorm veel geld en energie wordt gepompt in de digitale revolutie – ook Vlaanderen hoopt meer dan een graantje mee te pikken. Tegen 2018 zullen er meer slimme toestellen dan smartphones in gebruik zijn. Het Amerikaanse marktonderzoeksbureau Forrester voorspelt dat bij sociale diensten vooral de monitoring het speelterrein van het internet der dingen wordt. Die voorspelling vind je ook terug in de discussie die het Vlaams Parlement vorig jaar over mHealth (mobile Health) voerde. De mogelijkheden zijn duizelingwekkend, maar ook het risico op totale controle. Neem nu de Lumoback, een geavanceerd korset voor de onderrug. Hij meet je houding, je zit- en slaappatroon. En als je niet recht genoeg zit, begint de Lumoback te vibreren. Machines die een waterdichte garantie op therapietrouw geven – vanop afstand aangestuurd: qua betutteling is dat toch nog van een heel ander niveau dan een open oproep om voldoende tijd aan je relatie te besteden.

Mensen zijn als diepzeevissen die druk nodig hebben om te overleven. We geven onze vrijheid vorm met behulp van regels, ideeën, plannen en, in toenemende mate, technologie. Maar we moeten ons ook vrij kunnen voelen van dwang en waanbeelden, zoals de gevaarlijke illusie dat de mens een biologische machine is die je tot in de perfectie kan finetunen. Ouderwets offline daten op donderdag wordt dan haast een daad van verzet.

Harold Polis