welzijn & zorg

De eenzaamheidsepidemie

Of niet soms?

De mening van essayist en uitgever Harold Polis. Je kunt ermee akkoord gaan. Of niet.

Afgelopen zomer werden ook in Vlaanderen tal van plekken overrompeld door mensen die enthousiast naar hun smartphone staarden: de Pokémon-jagers. In het Scheldedorp Lillo maakten ze het zo bont dat de inwoners een avondklok eisten. Tegelijkertijd werd de Pokémon-hype ook aangegrepen als bewijs dat gamers geen verslaafde eenzaten zijn die normaal menselijk contact mijden. Meer nog, de gaming community maakt deel uit van het hedendaagse sociale weefsel. In het verlengde daarvan tref je de euforie over sociale media aan. Zelfs de grootste kniesoor zal moeilijk kunnen ontkennen dat mensen nog nooit zo overvloedig hebben gecommuniceerd. Het staat ook vast dat sociale media mee de toekomst van de welzijnszorg bepalen. Maar ondanks de voordelen van die technologische ontwikkeling en de immense commerciële belangen die ermee samenhangen, kan het geen kwaad het hoofd koel te houden. Maakt al dat tweeten, skypen, chatten en interactief gamen ook socialere mensen van ons?

Maakt al dat tweeten, skypen, chatten en interactief gamen ook socialere mensen van ons?

Het antwoord op die vraag is niet eenduidig en hangt af van je leeftijd. Hoe ouder je bent, hoe vaker je ten prooi valt aan eenzaamheid. In de Verenigde Staten, het walhalla van de digitalisering, begint men te beseffen wat voor een wurgend probleem eenzaamheid is. “De diepe effecten van eenzaamheid op onze gezondheid en onafhankelijkheid vormen een extreem probleem voor onze gezondheidszorg”, verklaarde geriater Carla M. Perissinotto onlangs in The New York Times. “Het is medisch en ethisch niet langer aanvaardbaar om ouderen te negeren die zich eenzaam en gemarginaliseerd voelen.”

Onderzoek bij Amerikaanse zestigplussers wijst uit dat tussen de 10% en de 46% zich eenzaam voelt. De gevolgen zijn ernstig. Eenzaamheid schaadt je gezondheid en verkleint je cognitieve vermogens. Erger nog, volgens recent Amerikaans onderzoek zou eenzaamheid levensbedreigender zijn dan obesitas. Eenzaamheid terugdringen kan dus fikse gezondheidswinsten opleveren en spaart geld uit. Dat klinkt enorm goed, maar het is ook Hollandse wiskunde. Want een subjectief gevoel als eenzaamheid laat zich niet eenvoudig becijferen, laat staan dat je makkelijk een actieplan ontwikkelt. Een peiling uit 2012 van het Nederlandse Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu geeft zelfs aan dat eenzaamheid een probleem is voor 40% van de Nederlanders ouder dan 19 jaar.

In opdracht van Bond Zonder Naam onderzocht Leen Heylen in 2014 de Belgische situatie. Zij maakte een onderscheid tussen sociale en emotionele eenzaamheid. Ruim 65% van de 18- tot 79-jarige Belgen ervaart in lichte of ernstige mate die emotionele eenzaamheid. Begin er maar aan. Neurowetenschappers van het befaamde MIT (Massachusetts Institute of Technology) hebben intussen de plek in de hersenen gevonden waar eenzaamheid ‘ontstaat’. Als daar maar geen pil van komt. Die fysieke oorsprong van eenzaamheid heeft wel het voordeel dat ze het taboe kan wegnemen, aangezien we de neiging hebben om een eenzame mens te bekijken als een probleemgeval. Eenzaamheid blijkt een lichamelijke reactie die vergelijkbaar is met honger, dorst of pijn. Dat betekent bijvoorbeeld niet dat al die popsongs en gedichten over eenzaamheid onzin zijn. Wel dat we eenzaamheid niet als een teken van zwakte mogen ervaren. We hebben eenvoudigweg menselijke relaties nodig. Met of zonder Pokémon.

Harold Polis