Gezondheidszorg over de grens

Het rapport verzamelt een aantal belangrijke constateringen rond dit thema. 

De wet- en regelgeving is erg complex

De bestaande EU wet- en regelgeving en de implementatie hiervan in de wetgeving van de Benelux-landen blijkt zeer complex. Hoewel uit de Benelux-workshop van 10 november 2017 blijkt dat de experten een duidelijk beeld hebben van de wet- en regelgeving, is er een consensus dat het voor veel stakeholders te ingewikkeld is. Denk hierbij aan de patiënten, zorgverzekeraars en mutualiteiten, maar ook de vele zorgaanbieders. De vraag is dan ook of de EU de dualiteit tussen enerzijds de verordening en anderzijds de richtlijn tot een geïntegreerd en eenduidig regelgevend kader kan smeden. Hierdoor kan er meer duidelijkheid gecreëerd worden voor alle betrokken stakeholders.

Vrij verkeer van patiënten is niet onbeperkt

Veel betrokkenen zijn zich nog niet bewust van de kansen en de beperkingen van grensoverschrijdende zorg in de EU. Tijdens de Benelux-workshop van 10 november 2017 bleek dat de verwachtingen omtrent grensoverschrijdende gezondheidszorg bij verschillende stakeholders te hoog ligt. De perceptie is vaak dat het recht op grensoverschrijdende gezondheidszorg onbeperkt is, maar er is weinig kennis over de randvoorwaarden en beperkingen. Deze zijn het resultaat van een balans tussen enerzijds het strategisch gebruik van de mogelijkheden die grensoverschrijdende zorg biedt en anderzijds het beheersen van de uitgaven van de grensoverschrijdende zorg. Het blijkt ook dat verschillende stakeholders, zoals de patiënten, niet op de hoogte zijn van de randvoorwaarden. Dit leidt tot frustratie en onbegrip bij de betrokkenen. Een afwijzing voor toestemming van de mutualiteit / zorgverzekeraar staat dan ook haaks op de perceptie dat grensoverschrijdende zorg een onbeperkt recht zou zijn.

Een tekort aan 'awareness' over de randvoorwaarden van grensoverschrijdende zorg

Er zijn vele, soms schrijnende, gevallen bekend van patiënten die zich laattijdig of te laat informeren over de regels rond grensoverschrijdende gezondheidszorg, waarbij blijkt dat dit ernstige gevolgen kan hebben voor de terugbetaling van zorg. Veel patiënten beslissen om zorg over de grens te zoeken nog voor ze alle mogelijkheden hebben opgezocht. 

Anderzijds is tijdens de workshop ook duidelijk geworden dat het lastig is om bewustzijn te creëren en dat een patiënt pas alert wordt op het moment dat de zorg nodig is. Dit geldt overigens ook voor de zorgverstrekkers, die niet altijd over de juiste kennis van de procedures beschikken om een patiënt op de juiste wijze te informeren.

Ook is het belangrijk om de kennis bij mutualiteiten en zorgverzekeraars op peil te houden. Er worden al inspanningen gedaan om de kennis op te bouwen. In de praktijk blijkt dat er nog verzoeken worden afgewezen van patiënten, die bij een beroep wel worden goedgekeurd. Er is nog te weinig bewustzijn over de administratieve en financiële beperkingen bij de verschillende stakeholders, met name voor het voorafgaand checken van de randvoorwaarden.

Er zijn meer mogelijkheden voor de nationale contactpunten (NCP)

Het is gebleken dat NCP´s een specifieke maar ook beperkte rol spelen voor informatievoorziening met betrekking tot grensoverschrijdende zorg. De NCP’s bieden enerzijds generieke informatie over onder andere regelgeving en toestemmingsvoorwaarden, anderzijds informeren zij ‘buitenlandse’ patiënten over het nationale zorglandschap. NCP’s bieden geen individuele patiënten informatie waardoor zij nationale patiënten altijd doorverwijzen naar de mutualiteit of zorgverzekeraar (Dit geldt niet voor Luxemburg, waar de CNS de rol van zowel NCP als zorgverzekeraar vervult).
In die zin mag gesteld worden dat een NCP een beperkte rol heeft. Anderzijds kan ook geconcludeerd worden dat een NCP een eerste ‘poortfunctie’ heeft in informatievoorziening. Met de voorgaande aanbeveling over ‘awareness’ in gedachte, en de NCP als eerste ‘poort’, kan de vraag gesteld worden of een NCP een meer proactieve rol kan spelen om het brede publiek, patiënten en zorgaanbieders actief te informeren, en ‘awareness’ te creëren, over de noodzakelijkheid om zich vooraf grondig te laten informeren over de mogelijkheden en randvoorwaarden van grensoverschrijdende gezondheidszorg. Daarnaast vormen de NCP´s in de EU een netwerk, maar blijkt dat zij hun rol op verschillende manieren uitvoeren.

Mutualiteiten en zorgverzekeraars zijn onmisbaar in de informatievoorziening voor patiënten

Naast de NCP´s spelen ook de mutualiteiten en zorgverzekeraars een belangrijke rol in grensoverschrijdende gezondheidszorg. Zij beslissen over terugbetaling van zorg en informeren over grensoverschrijdende zorg. Omdat een NCP geen individuele gegevens van patiënten heeft, zal de patiënt ook informatie over grensoverschrijdende zorg moeten inwinnen bij de mutualiteit / zorgverzekeraar. Die informatie zal toegespitst zijn op de specifieke situatie. De mutualiteit / zorgverzekeraar heeft dus de duale rol van informatievoorziener en beslisser, al kan een cliënt in beroep gaan tegen een beslissing. Als een cliënt informatie inwint bij de mutualiteit / zorgverzekeraar, welke dus specifieker is dan de informatie van een NCP, kan men ervan uitgaan dat een cliënt geen beroep meer zal doen op een NCP. Een uitzondering is Luxemburg, waar de CNS zowel de rol van NCP als mutualiteit / zorgverzekeraar heeft.

Grensoverschrijdende initiatieven verlagen barrières en passen binnen de nationale zorgsystemen

Er bestaan verschillende initiatieven die grensoverschrijdende zorg vereenvoudigen, door barrières zoals administratieve procedures te verlagen of weg te nemen. Er is nood aan zulke initiatieven, met name in de grensgebieden waar een ziekenhuis over de grens soms dichterbij is dan in eigen land. Zulke initiatieven kunnen alleen slagen als er sprake is van een meerwaarde voor de stakeholders, zoals betere en beter bereikbare zorg.

Het blijkt dat de initiatieven in de Benelux onderling sterk verschillen. Deze verschillen worden verklaard door het feit dat zij, en de gelieerde organisaties, gebaseerd zijn op de sterk verschillende nationale zorgsystemen. Denk hierbij aan de Nederlandse zorgverzekeraars met winstoogmerk, de Belgische mutualiteiten en Luxemburgse Caisse Nationale de Santé. Al deze initiatieven voor vereenvoudiging van de grensoverschrijdende zorg streven uiteindelijk hetzelfde doel na: het voorkomen dat patiënten worden geconfronteerd met ingewikkelde regelgeving en ervoor zorgen dat de voorafgaande toestemmingsvereiste in de praktijk wegvalt. Administratieve en financiële barrières worden tot een minimum beperkt voor patiënten die onder deze initiatieven vallen, wat niet het geval is voor patiënten buiten deze initiatieven.

Opmerkelijk is dat deze initiateven voor een welbepaalde en goed omschreven groep mensen van toepassing zijn. In Nederland is het bijvoorbeeld afhankelijk per zorgverzekeraar en gecontracteerde zorgaanbieder in het buitenland waar een patiënt terecht kan. Vanuit België naar Frankrijk is het initiatief gebaseerd op een geografische afbakening, waarbij de woonplaats in een vooraf bepaald arrondissement bepalend is. Eveneens opmerkelijk is dat het gaat om welbepaalde en goed omschreven zorgaanbieders en zorginstellingen. Door het reguleren van de omvang van deze initiatieven en deze initiatieven niet als onbeperkte vrijheid voor elke patiënt aan te bieden, blijven de kosten van medische zorg over de grens beheersbaar en komen de nationale zorgsystemen niet onder druk te staan. Dit was uiteindelijk een belangrijke motivatie om in beginsel randvoorwaarden voor grensoverschrijdend zorg te creëren.

Kennisdeling is onmisbaar voor de toekomst van dure en complexe zorg

Dure en complexe zorg is een onderwerp dat binnen de Benelux erg actueel is, bijvoorbeeld met de bouw van protontherapiecentra in zowel Nederland en België. Niettegenstaande de eventuele mogelijkheid om investeringen en behandelcentra te delen nog niet binnen handbereik is, bestaat er consensus dat het noodzakelijk is om kennis te delen over dure en complexe zorg. De deelnemers zijn van oordeel dat de verbeterde kennisdeling op het gebied van de organisatie van dure en complexe zorg in de Benelux een zeer nuttig en waardevol initiatief is. De Benelux-workshop van 1 december 2017 verschafte inzicht in de benaderingswijzen en de achterliggende overwegingen en beleidskeuzes in de Benelux-landen.

AANBEVELINGEN

Naar een geïntegreerd en eenduidig regelgevend kader

Om duidelijkheid te creëren voor alle stakeholders, wordt aanbevolen aan de Europese Unie om een geïntegreerd en eenduidig regelgevend kader te creëren. Concreet betekent dit dat de complexiteit die momenteel bestaat uit enerzijds de verordening en anderzijds de richtlijn, zou worden weggenomen zodat de regelgeving omtrent grensoverschrijdende zorg vanuit één wetgevend instrument zou vloeien.

Het bewustzijn van de betrokkenen vergroten: er bestaat geen absolute vrijheid voor het verkeer van patiënten

Vanwege de lacune in kennis bij verschillende stakeholders, wordt aanbevolen om acties te ondernemen die het bewustzijn over de randvoorwaarden van grensoverschrijdende zorg vergroten. Deze acties moeten ertoe leiden dat de stakeholders zich bewust worden van het feit dat de vrijheid van grensoverschrijdende zorg zijn beperkingen heeft, zoals het aanvragen van voorafgaande toestemming. Een belangrijke actie hierin is bewustzijn creëren voor het tijdig informeren over de mogelijkheden en beperkingen van grensoverschrijdende zorg.