Luisterend eenzaamheid bestrijden
“Empathisch luisteren, dat kunnen we leren.” Dit najaar organiseert Bond zonder Naam onder dat motto verschillende cursussen. Vrijwilligers worden er bewust van de manier waarop ze een gesprek aangaan en zien hoe het empathisch luisteren een plaats kan krijgen in de hulpverlening en in hun leven.
Een op de vier Belgen worstelt met sterke tot zeer sterke gevoelens van sociale eenzaamheid en een op de vijf met sterke tot zeer sterke gevoelens van emotionele eenzaamheid (www.erbij.be). Mensen die eenzaam zijn, hebben beduidend meer fysieke, psychische en medische klachten. Dat blijkt uit onderzoek uit de eenzaamheidscampagne uit 2012 van Bond zonder Naam.
Met die context wou Bond zonder Naam aan de slag gaan met z’n vrijwilligers. Ze gaan ervan uit dat iedereen zich kan inzetten tegen vereenzaming in zijn of haar omgeving. Door een luisterend oor te zijn voor de omgeving, te vragen hoe het écht met iemand gaat of mensen samen aan tafel te brengen. De vraag naar aandacht en begrip is groter dan ooit, klinkt het.
Hoe gaat het?
Het enige logische en automatische antwoord is: ‘Goed’. Mensen verwachten niets anders en denken er verder niet bij na. Maar achter die ‘goed’ kan veel meer schuilgaan. De inhoud van het gesprek komt niet altijd overeen met het onderliggend gevoel. Mensen communiceren op een ander niveau en interpretaties kunnen voor spanningen zorgen.
Melissa Missault is vrijwilliger en geeft workshops in empathisch luisteren: “Ik geef tijdens de workshops graag het duidelijke voorbeeld van een dame en haar bejaarde moeder. Tijdens de verhuis naar het rusthuis ontstaat er een discussie over de nood aan een nieuw bed. Moeder zegt dat ze er geen nodig heeft en best tevreden is met het oude bed. De dochter meent te weten dat een nieuw bed veel comfortabeler is en dus beter voor het algemene welzijn van moeder. Zit hier meer achter? In zo’n geval luister je best naar de beide kanten van het verhaal. Moeder zegt wel dat ze geen nieuw bed wil, maar eigenlijk is ze erg emotioneel gehecht aan het oude, het bed dat ze meer dan 40 jaar met haar echtgenoot gedeeld heeft. Ze wil de herinnering bewaren. Door te luisteren, krijgen we het volledige verhaal en kunnen we begrijpen waarom sommige mensen op het eerste zicht een vreemde gedachtekronkel maken.”
Empathisch luisteren vertrekt vanuit de interesse in wat mensen doen en waar ze mee bezig zijn. Wie echt leert luisteren naar mensen, helpt hen om voor zichzelf te weten te komen wat ze voelen, willen en denken. Tijdens de workshops wordt er dieper ingegaan op wat het nu juist allemaal kan betekenen: wat is empathie en hoe scherp ik mijn empathisch vermogen aan? Welke tips zijn er om beter te leren luisteren in de strijd tegen eenzaamheid? Welke factoren spelen bij mij persoonlijk mee bij het empathisch luisteren?
De focus ligt bij het luisteren. Om dat te doen, laat je best je eigen situatie achterwege, tenzij de persoon er na het luisteren uitdrukkelijk naar vraagt. Het is verleidelijk om steeds je eigen kijk op de dingen te geven. Je hebt wel al eens iets gelijkaardigs meegemaakt of je denkt je te kunnen inleven in de ander. Maar wanneer je echt wil luisteren, laat je de ander spreken, kan je wel vragen stellen, maar laat je jouw verhaal even aan de kant. Uiteraard is mensen onderbreken ook uit den boze.
Zo geef je de ander de kans om op eigen kracht tot een oplossing te komen of gewoon eens zonder goedbedoelde adviezen zijn verhaal te doen. Hoe een iemand iets oplost, is niet steeds gelijk aan de oplossing van een ander.
Melissa Missault: “Door vragen te stellen en die niet bedreigend te formuleren, is het mogelijk tot een dieper niveau te komen. Je kan je zin beginnen met ‘Zou het kunnen dat...’ Mensen hebben soms schrik om te zeggen hoe het echt is. Wanneer een bejaarde overlijdt, kan de mantelzorger een gevoel van opluchting hebben. Of men is kwaad op mensen die overleden zijn door zelfdoding. Dat moet ook geuit kunnen worden.”
Zelfzorg
Luisteren brengt met zich mee dat je soms zware of moeilijke verhalen te horen krijgt. Om mensen echt te kunnen helpen, mag je jezelf niet uit het oog verliezen. Waar liggen jouw grenzen? En hoe ga je om met die zware thema’s? Als iets te zwaar is om te dragen, moet dat ook gezegd kunnen worden. De ontvanger kan soms te diep gaan: zelfzorg bij luisteren betekent verhalen composteren en verteren.