welzijn & zorg

Nieuwe stap in de strijd tegen onderbescherming

Geïntegreerd Breed Onthaal wil rechten van burgers verkennen en realiseren

In 2015 viel voor het eerst de term Geïntegreerd Breed Onthaal. De start van een meer toegankelijke hulp- en dienstverlening die strijdt tegen onderbescherming en de sociale grondrechten van elke burger garandeert. In Genk sloegen het OCMW, CAW en de diensten maatschappelijk werk van de mutualiteiten de handen in elkaar voor een pilootproject.

Eén van de eerste vragen die de werkgroepen zich stelden was: wat betekent ‘breed onthaal’ eigenlijk voor ons? Johan Neijens van CAW Limburg zat de werkgroep voor die dit probeerde te verhelderen: “Sommigen vroegen zich af of we dat onthaal dan op één locatie moesten organiseren voor alle partners. Al snel bleek dat dat niet de bedoeling kon zijn, maar dat we vooral moesten samenwerken achter de schermen.” Zoals elk veranderingsproces, riep ook dit pilootproject aanvankelijk wat weerstand op bij de medewerkers: ‘Doen we het nu dan niet goed? Waarom moet het dan plots anders?’ “We hebben hen dan duidelijk gemaakt dat geïntegreerd breed onthaal geen nieuwe organisatievorm is, maar een samenwerkingsmodel”, aldus Johan. “En daar schuilt net de kracht in.”  
Samenwerkingsmodel 
En die samenwerking kwam er. Er werd gewerkt aan een gemeenschappelijk onthaaldocument om de vraag van de cliënt te verhelderen. Daarbij werd heel duidelijk dat elke partner zijn eigen focus heeft: het OCMW heeft de wettelijke opdracht steun te verlenen, bij de diensten maatschappelijk werk van de mutualiteiten werken ze vooral aan de verminderde zelfredzaamheid, en de diensten van het CAW houden zich bezig met de psychosociale kant. “Door dit te doen leerden we mekaar veel beter kennen”, vertelt Johan. De verschillende partijen werkten samen aan een vraagverhelderingsdocument waarin alle levensdomeinen aan bod komen, gaande van het financiële, over gezondheid, tot het psychosociale. “Medewerkers van de verschillende organisaties steken nu achter de schermen hun licht op bij elkaar: psychosociale hulp van het CAW is immers vaak welkom bij een zieke die zich aanmeldt bij de mutualiteit, en het OCMW kan op zo’n moment vaak waardevolle informatie delen over mogelijke rechten. Zo blijven we permanent onze kennis en inzichten bijspijkeren.” Die bijgespijkerde kennis helpt ook bij het naadloos doorverwijzen van cliënten, en bij het verlagen van drempels.
Pro-actief handelen
Maar niet elke cliënt stapt zelf naar een van de loketten waar hij onthaald en doorverwezen kan worden. Voor sommige – vaak extra kwetsbare – doelgroepen blijkt het nodig dat organisaties zelf met hen contact opnemen om hen te informeren over hun rechten. En zelfs daarna is er soms nog begeleiding nodig om met die informatie effectief aan de slag te gaan om hun rechten te realiseren. “Mocht dat automatisch gaan, zouden we meer tijd kunnen besteden aan ondersteuning van mensen en het versterken van hun sociale netwerken”, aldus Johan. “We willen onderbescherming tegengaan door proactieve signaaldetectie, maar samen drempels wegwerken die mensen verhinderen om hun rechten effectief te realiseren. Dat zijn soms wel intensieve trajecten.”  
Pro-actieve acties waren een uitdaging voor de verschillende partners, maar bleken vaak ook leerrijke trajecten. Het multidisciplinaire daklozenoverleg bleek prima te kunnen functioneren als meldpunt voor derden, waardoor problemen efficiënt en preventief aangepakt en opgevolgd worden. Mutualiteiten volgden ook altijd al mensen op die niet verzekerd waren, maar verwijzen nu ook steeds meer gericht door naar het OCMW voor een snelle tussenkomst in geval van nood. De dienstencentra van het OCMW detecteerden heel gericht onderbescherming in bepaalde wijken, samen met de buurtwerking van RIMO 
“De overheid moet wel blijven investeren in brede toegankelijkheid”, vindt Johan. “Wij werken meer en meer outreachend en dat levert ook resultaten op, en dat werkt preventief: hoe sneller we mensen kunnen bereiken en hun rechten laten uitoefenen, hoe minder erg hun problemen escaleren. Ik vind het ook fijn dat de overheid dit beseft en dat het eerstelijnswerk gewaardeerd wordt.”
Automatische toekenning van rechten 
Toch zou het een hele hulp zijn als rechten automatisch toegekend zouden worden. “We merken dat mensen vaak nog heel veel stappen moeten zetten om hun sociale rechten te kunnen doen gelden. Zo moet je heel vaak bewijzen dat je een bepaald recht hebt, omslachtige aanvragen doen, formulieren invullen met info die de overheden vaak zelf al hebben… en die administratie is natuurlijk het moeilijkste voor de meest kwetsbaren. Die drempels kunnen nog verder weggewerkt worden.” 
“Wat mij betreft is Geïntegreerd Breed Onthaal het model voor de toekomst”, zegt Johan. “We hopen het over de hele provincie te kunnen uitrollen. Het is een opdracht van het lokaal sociaal beleid, maar gaat vooral over samenwerken en netwerken vormen. En dat is zeker niet alleen de taak van de lokale besturen.”