Personen met handicap kunnen vanaf 2017 eigen zorg organiseren

Goede keuzes maken is echter niet alleen een vrijheid, het is ook een verantwoordelijkheid.  Daarom is een arsenaal aan informatie-  en bijstandsmogelijkheden ontwikkeld, om het maken van die keuzes  en het beheren van het ondersteuningsbudget op een goed geïnformeerde basis mogelijk te maken voor iedereen. Mensen hoeven niet alleen te staan. 

Het VAPH heeft zo breed mogelijk ingezet op het goed informeren en ondersteunen. Zo zijn er informatieve filmpjes en brochures, worden er informatiesessies in alle provincies georganiseerd en is er, meer uitgebreid, de website vaph.be. Via haar portaal mijnvaph.be zullen mensen met een handicap hun budget en ondersteuning eenvoudig kunnen opvolgen. 

Daarnaast kan wie dat wenst beroep doen op bijstandsorganisaties. Zij maken hun cliënten op een onafhankelijke manier wegwijs, kunnen mee verkennen welke ondersteuningsmogelijkheden best passen of hen ook bijstaan in het onderhandelen van contracten of het beheer van het budget. Het VAPH heeft nu al drie bijstandsorganisaties erkend: Absoluut vzw, alin vzw en Onafhankelijk Leven. Het kunnen er maximaal vijf worden. Zij zullen elke budgethouder die dat wenst op een onafhankelijke manier wegwijs maken in de diverse mogelijkheden, bijstaan bij het afsluiten van contracten of het beheer van het budget. 

Een persoonsvolgend budget: wat is het?

Een persoonsvolgend budget is, zoals het woord aangeeft, een budget op maat, waarmee de ondersteuning en zorg kan betaald worden die iemand met een door het VAPH erkende handicap nodig heeft. Het is dus geen inkomen. Om de nodige zorg en ondersteuning te kunnen betalen moeten er contracten worden afgesloten met de ondersteuning(s)- en zorgaanbieder(s) waarvoor iemand kiest. Dat kunnen vergunde zorgaanbieders zijn, maar even goed niet-vergunde… Of met andere woorden: het budget kan veel breder worden ingezet dan enkel bij de vergunde zorgaanbieders. Combineren van verschillende soorten van ondersteuning en zorg wordt verder nog flexibeler dan voor wie vandaag al een persoonlijk assistentiebudget of zorg bij een voorziening heeft. Keuze is mogelijk om het budget cash of onder vorm van vouchers te ontvangen. Vouchers kunnen enkel worden ingezet bij door het VAPH vergunde zorgaanbieders. Het cash budget kan breed worden gebruikt, ook bij aanbieders die niet door het VAPH vergund zijn. Denk aan bv. een individuele begeleider, een vrijwilligersorganisatie, gezinszorg of poetshulp. Het kan gecombineerd worden met de federale tegemoetkomingen zoals het vervangingsinkomen of de integratiepremie.

Lizzy, een dertiger, bracht haar jeugd in een voorziening door, maar kreeg op haar eenentwintigste een persoonlijke-assistentiebudget. "Ik geef mijn vrijheid niet meer af", vertelt ze. "Ik kies nu zelf wie voor me zorgt, waar en wanneer. Ik kijk er al naar uit om volgend jaar te 'shoppen' met mijn persoonsvolgende financiering. Waarschijnlijk klop ik ook aan bij een voorziening die ook aan huis 24u/24u ondersteuning geeft bij dagelijkse activiteiten. Zo is de continuïteit van zorg verzekerd als mijn persoonlijke assistenten verhinderd zijn."

"We verwachten dat in januari een kleine groep voortrekkers zijn zorg zelf gaat inkopen door persoonlijke assistenten in te schakelen", verklaart James Van Casteren, administrateur-generaal van het VAPH. Zij zullen dan misschien een grotere groep inspireren die wat later volgt. In 2018 evalueren we het systeem en gaan we bekijken in welke mate er een verschuiving is van het aanbod, door de zorg vraaggestuurd te maken. Zal het zorglandschap mee evolueren? Zal er voldoende sociaal ondernemerschap zijn?"

Vanaf 2017 krijgen meerderjarigen met een handicap een eigen budget, in een latere fase kunnen ook minderjarigen een budget krijgen. "Waarschijnlijk zal het budget voor kinderen nog belangrijker worden dan dat voor volwassenen", denkt Koenraad Depauw van Onafhankelijk Leven. "Minderjarigen met een eigen budget zullen onafhankelijker opgroeien en de vaak moeilijke overgang van het aanbod voor minderjarigen naar het aanbod voor meerderjarigen valt dan weg." 

Zelf doen: wat biedt het VAPH?

Het VAPH biedt heel wat instrumenten en informatie aan: dat gaat van heldere filmpjes - die in een minuut de essentie weergeven van wat je moet weten-, over brochures tot uitgebreide informatie via de website. Een echt werkinstrument wordt het portaal ‘mijnvaph.be’. Dat wordt nu nog verder verfijnd en gebruiksvriendelijk gemaakt, mee op basis van de ervaringen van gebruikers. Zo zullen mensen er zelf makkelijk (de stand van) hun budget, hun contracten, briefwisseling, aanvragen en goedkeuringen eenvoudig kunnen beheren. Dat systeem zal volledig operationeel zijn tegen januari 2017.

Bijstandsorganisaties

Bij de bijstandsorganisaties kan je al terecht voor advies via telefoon of via e-mail. Ze organiseren ook informatiesessies. Op dat alles kan je beroep mits je lid bent. Meer intensieve, één-op-één begeleiding is ook mogelijk. Dat gebeurt dan tegen een vergoeding, waarvoor het persoonsvolgend budget mag worden ingezet, onder vorm van cash of als voucher. De startende budgethouder wordt dan individueel bijgestaan bij het activeren van bv. zijn cash budget of het inzetten van zijn voucher. Kijken hoe een budget concreet in de praktijk kan worden omgezet, opvolgen van je budget, onderhandelen van je contract(en): het kan allemaal. Hiervoor voorziet het VAPH dat je van bij de start al een starterspakket Persoonsvolgend Budget kan aanspreken. Zo’n starterspakket laat toe om in een viertal sessies de start voor te bereiden samen met een bijstandsorganisatie. 

De bijstandsorganisaties zijn er niet alleen voor wie voor het eerste een persoonsvolgend budget krijgt. Al wie nu al in de zorg zit en in 2017 de overstap maakt, kan er beroep op doen. Zij zullen vanaf 2017 de keuze kunnen maken om de ondersteuning die ze nu al hebben aan te houden, of te bekijken hoe ze die eigenlijk veranderd willen zien. De bijstandsorganisaties kunnen hen hier dan de nodige informatie bezorgen en met hen op zoek gaan naar de welke mogelijkheden er zijn. Belangrijk is dat iedereen aan de hand van een persoonsvolgend budget zijn ondersteuning kan afstemmen op wat hij echt nodig acht en dat die keuze nauw aansluit bij wat hij wenst. Daarbij kan dan ook in afstemming met de specifieke keuzes verder uitgemaakt worden of de ondersteuning het best kan worden geregeld via of cash, of voucher, en/of via cash én voucher. Wanneer personen binnen persoonsvolgende financiering kiezen om een deel van hun ondersteuning via cash te beheren, dan moeten de gemaakte kosten verantwoord worden. Ook daar staan de mensen met een handicap niet alleen voor. Zij kunnen hen hierin laten begeleiden of adviseren door de bijstandsorganisaties.

Van bijstandsorganisaties wordt verwacht dat ze professioneel en onafhankelijk zijn en ervaring hebben op het terrein. Dat is belangrijk om weten voor de budgethouder, wanneer hij op hen beroep doet om de match te maken tussen zijn specifieke nood aan invulling, zijn budgettaire grens en bij het verkennen van de diverse mogelijkheden. Daarom vergunt en subsidieert het VAPH hen: ze werken binnen een duidelijk wettelijk kader. Het werken met een bijstandsorganisatie is niet verplicht en dus totaal vrijblijvend. Wie zelf zijn weg vindt, kan gewoon zelf aan de slag. Bij twijfel of als iemand zeker wil zijn dat alle mogelijkheden en uitdagingen op een onderbouwde manier tegenover elkaar worden bekeken, dan kan die bij hen terecht voor advies.

Lien van de Wiel van Absoluut vzw: "Als bijstandsorganisatie bieden we zelf natuurlijk geen assistentie aan, maar we helpen wel nadenken welke hulp nodig is en waar deze te vinden is. We berekenen mee hoeveel het kost en helpen een contract opmaken. Voor 50 euro lidgeld per jaar kunnen onze leden ons bellen en mailen met al hun vragen. Dat is voor de duidelijkheid niet verplicht, maar enkel voor wie het denkt nodig te hebben."