welzijn & zorg

Schulden heb je in stilte

Vlaams Centrum Schuldenlast werkt aan preventie en schuldhulpverlening
27.05.2017
Foto's
Bob Van Mol

“De 60.000 gezinnen die we vandaag bereiken, zijn slechts het topje van de ijsberg”, zegt Mohamed El Omari van het Vlaams Centrum Schuldenlast. Een gesprek over zinvolle samenwerkingen, actuele schuldtendensen en effectieve preventie.

 

Hij heeft het druk de laatste dagen en is moeilijk bereikbaar. Maar eenmaal aan de telefoon praat Mohamed El Omari vurig over ‘zijn’ centrum en wat het doet. Het Vlaams Centrum Schuldenlast is het ankerpunt voor iedereen die in Vlaanderen met schuld- en budgetbemiddeling bezig is. “We ondersteunen OCMW’s, CAW’s en middenveldorganisaties rechtstreeks, maar ook door de regionale samenwerkingsverbanden BudgetInZicht te coördineren. Zij zijn onze ideale partner op lokaal vlak. Samen hebben we een veel grotere slagkracht.”

Jullie ondersteunen niet alleen hulpverleners die met schuldbemiddeling bezig zijn, maar ook intermediairen. Hoe gebeurt dat?

“Klopt. Je hebt een hoop personen en organisaties die geen schuldbemiddelaar zijn, maar die wel met mensen met schuldproblemen te maken krijgen. Het gaat om juridische beroepen zoals advocaten en gerechtsdeurwaarders, de sociale dienst van een hogeschool, de thuiszorgmedewerker, de HR-bediende of de straathoekwerker. Kortom: iedereen die een signaal kan opvangen dat mensen het moeilijk hebben. We geven hen inhoudelijke basisinformatie over wat budgetbegeleiding, budgetbeheer en schuldbemiddeling inhouden en hoe je er terechtkunt. Maar we adviseren hen ook in hun eigen functie. Wat kunnen ze als niet-professionele hulpverlener doen om de (potentiële) cliënt te helpen? Naar welke diensten kunnen ze bij bepaalde problemen doorverwijzen?”

”Mensen met schulden zitten – meer dan vroeger – in een complexe situatie.”

Spelen die intermediairen een belangrijke rol in het verhaal van schuldpreventie en -bemiddeling?

“Via de CAW’s en de OCMW’s begeleiden we zo’n 60.000 gezinnen. Dat is slechts het topje van de ijsberg. Schulden zitten goed verborgen. Geld is en blijft een taboe. De drempel om hulp te zoeken is hoog, zeker als je dat niet gewoon bent. Daarom is het belangrijk dat zoveel mogelijk mensen schuldproblemen bij anderen erkennen en hen op weg kunnen zetten naar hulp. Om die kennis te verspreiden, organiseren we tal van opleidingen. Daarbij maken we een specifiek onderscheid tussen verschillende doelgroepen: mensen die zich in de eerste lijn bevinden in een administratieve of onthaalfunctie, maatschappelijk werkers op alle mogelijke diensten en leidinggevenden die meer beleidsmatig nadenken over hoe je met schulden omgaat.”

Jullie verzamelen elk jaar bij 321 erkende instellingen de registratiegegevens van mensen met een schuldenproblematiek. Zien jullie tendensen?

“Het aantal gezinnen dat we begeleiden, bleef de laatste jaren vrij constant. Tegelijk stelden we onder de hulpverleners een verhoogde werkdruk vast. Bij nader onderzoek bleek dat mensen met schulden, meer dan vroeger, in een complexe situatie zitten. Hun schulden komen bijvoorbeeld voort uit psychiatrische problemen die je eerst moet aanpakken voor je als schuldbemiddelaar aan de slag gaat. Dat maakt een oplossing op korte of middellange termijn minder evident. Mensen kampen ook vaak met overlevingsschulden. Ze hebben structureel te weinig inkomen om aan hun basisbehoeften te voldoen. Ten slotte zijn de overbestedingsschulden in opmars: almaar meer mensen stemmen hun levenswijze niet af op hun inkomsten of beschikken over onvoldoende vaardigheden om hun budget gezond te beheren. Die vaststelling bevestigt dat we aandacht moeten hebben voor de ontwikkeling van financiële vaardigheden, de omgang met kredieten en motivatie om je aan je afbetalingsplan te houden.”

Laatst wees het nieuwsplatform Apache op de perverse mechanismen van de schuldvorderingsindustrie. Merken jullie daar iets van onder jullie klanten?

“Het klopt dat de schulden stijgen door de kosten die invorderaars aanrekenen, waardoor de schuldenaars vaak nog dieper in de problemen belanden. Dat is al geen goede zaak. Maar daarbij komt dat de crisis nog doorwerkt. Schuldvorderaars willen hun geld zo snel mogelijk terug. In die context hanteert de fiscus sinds 1 december 2016 een nieuwe invorderingsstrategie. Die stelt onder meer dat fiscale schulden binnen maximaal twaalf maanden na hun ontstaan moeten worden betaald, wat het voor de hulpverleners haast onmogelijk maakt om realistische schuldplannen te onderhandelen. Als gevolg kloppen de schuldeisers bij externe schuldvorderaars aan en is het hek van de dam.”

Wat brengt de toekomst?

“We zouden het effect van onze aanpak graag meer wetenschappelijk onderbouwen door indicatoren van de gedragsverandering bij onze cliënten te definiëren. Momenteel werken we daarvoor samen met de Karel de Grote Hogeschool. Bedoeling is om uit de onderzoeksresultaten lessen te trekken voor onze globale aanpak, zodat we nog meer maatwerk kunnen leveren. We willen ook nog meer op preventie inzetten. Want schulden voorkomen is altijd beter dan ze aan te gaan.”