'Dossiers van intrafamiliaal geweld raken mij het hardst'

“Ik herinner me een jongeman van twintig die actief was in de jeugdbeweging en een relatie kreeg met een minderjarig meisje. Het meisje gaf aan dat er fysiek contact was geweest zonder haar toestemming en legde een klacht neer waarin de jongen werd beschuldigd van aanranding van de eerbaarheid. Het was een heel vervelende situatie voor iedereen”, vertelt Sofie Vandevyvere (41) die al meer dan twintig jaar als justitieassistente werkt bij het Justitiehuis van Ieper.     
“Slachtoffer en dader woonden in dezelfde gemeente en kwamen elkaar nog regelmatig tegen. Dat zorgde voor zeer gespannen situaties. De Procureur des Konings stelde de partijen voor het dossier via de procedure ‘bemiddeling en maatregelen’ af te handelen en verwees het dossier door naar het Justitiehuis. Ik nodigde de dader en de moeder van het slachtoffer uit, want bij minderjarige slachtoffers werken we steeds via de ouders eventueel vergezeld van de minderjarige. De mama kreeg de kans om haar boosheid te ventileren. De twee partijen kwamen tot een overeenkomst. Zelfstandig was hen dat nooit gelukt. De veilige omgeving van het Justitiehuis bood de juiste bescherming.”

Schade vergoeden

Bemiddelingstrajecten winnen aan populariteit. De wet van 18 maart 2018 vormt de wettelijke basis voor de procedure ‘Bemiddeling en Maatregelen’ (B&M). Het gaat om een vrijwillige procedure naar aanleiding van feiten die niet gestraft zouden worden met een straf van meer dan twee jaar correctionele gevangenisstraf én waarbij de dader wordt verzocht zijn burgerlijke aansprakelijkheid voor de feiten te erkennen. De dader moet ook bereid zijn de eventuele schade aan het slachtoffer te vergoeden of te herstellen en in te stemmen met een maatregel, zijnde een vorming-, begeleiding- of dienstverleningstraject. 
“Bij intrafamiliaal geweld is het belangrijk dat de feiten en gevoelens worden benoemd, anders is de kans op herhaling des te groter.”In ongeveer 80% van de gevallen kan de procedure in Ieper succesvol worden afgerond. Dit betekent dat de dader met een blanco strafblad naar huis keert en er een lange juridische procedure is vermeden. 

Winst op veel vlakken

“Conflicten via bemiddeling beslechten, levert de samenleving veel op. Mensen voelen zich gehoord. Er is een snelle en directe afhandeling die ervoor zorgt dat men het misdrijf een plaats kan geven en het leven op een positieve manier kan verderzetten”, zegt Sofie Vandevyvere.
 
Het is de Procureur des Konings die bepaalt welk dossier voor bemiddeling in aanmerking komt en het Justitiehuis inschakelt. “Ik zie de twee partijen altijd eerst afzonderlijk”, legt Sofie Vandevyvere uit. “In de meeste gevallen is één gesprek voldoende. Dit noemen we indirecte bemiddeling. In minder dan een kwart van de dossiers komt het tot directe bemiddeling of confrontatie en ontmoeten dader en slachtoffer elkaar.”

Onderliggende problemen

“In het geval van bijvoorbeeld een conflict tussen buren kan dat heel heilzaam zijn”, gaat Sofie verder. “Buren leven in de onmiddellijke nabijheid van elkaar. Het is belangrijk dat deze conflicten worden uitgepraat zodat het contact zich kan herstellen. In deze gesprekken laat ik iedereen aan het woord en tracht ik het gesprek in goede banen te leiden. Het geeft ongelooflijk veel voldoening als ik zie dat de partijen er zelf in slagen het geschil op te lossen en elkaar de hand reiken.” 
‘Het geeft voldoening als partijen na een procedure het misdrijf een plaats kunnen geven en hun leven verderzetten.’“Dit streefdoel wordt lang niet in alle dossiers gehaald. Vaak zie je toch dat mensen een gezamenlijk standpunt bereiken over hoe het nu verder moet. Dit helpt hen bij het verderzetten van hun dagelijkse activiteiten. Vaak wordt de dader verwezen naar een dienst die helpt bij het aanpakken van onderliggende problemen.”

Pijnlijke dossiers

In Ieper worden veel situaties van intrafamiliaal geweld doorverwezen naar de justitiehuizen. Intrafamiliaal geweld kan zich voordoen tussen man en vrouw, maar ook tussen ouder en kind of tussen broer en zus. “Het zijn de dossiers die mij het diepste raken”, geeft Sofie toe. “Vooral als er kinderen bij betrokken zijn. Je kan je afvragen of intrafamiliaal geweld niet een te zwaar misdrijf is om voor bemiddeling in aanmerking te komen. Maar in deze zaken is het belangrijk dat de feiten en gevoelens benoemd worden, anders is de kans op herhaling des te groter.”

Wat doet een Justitiehuis?

Justitiehuizen zorgen voor de opvolging van daders op verzoek van de gerechtelijke overheden en bezorgen de overheden de informatie die zij nodig hebben om een beslissing te kunnen nemen. Justitiehuizen zorgen ook voor informatiedoorstroming aan en bijstand van de slachtoffers van strafbare feiten. Eén van de sectoren waar de justitieassistenten zijn tewerkgesteld is de sector ‘bemiddeling en maatregelen’. Of de procedure veel wordt toegepast verschilt sterk van parket tot parket. In 2018 werden er in de Vlaamse justitiehuizen 4.027 nieuwe dossiers geopend. De procedure kan ook aangewend worden als er geen slachtoffer is (bijvoorbeeld in drugszaken) of als het slachtoffer weigert mee te werken. “Een verruiming van de voorwaarden om aan deze procedure deel te nemen, maakt dat ik verwacht dat het aantal de komende jaren zeker zal stijgen”, aldus Carl Beckers van het Departement Welzijn, Volksgezondheid en Gezin.