welzijn & zorg

Gastvrije geestelijke gezondheidszorg

Sleidinge: waar psychisch kwetsbare mensen thuis zijn
27.08.2021
Foto's
Bob Van Mol

Psychisch kwetsbare mensen moet je niet wegsteken in een instelling op een afgelegen plaats. Ze verdienen een plek midden in een woonbuurt, omdat het patiënten en buurtbewoners veel oplevert, vindt psycholoog Peter Dierinck. Zijn model om gastvrije plekken te creëren voor kwetsbaren werd ontwikkeld in Sleidinge. Het vindt steeds meer navolging in andere Vlaamse gemeenten.

Op vrijdagavond 25 juni 2004 schiet een ex-patiënt van het Psychiatrisch Centrum Gent-Sleidinge een moeder en haar zoon dood in de frituur op het plein. De buurtbewoners zijn geschokt en willen dat het psychiatrisch centrum uit de wijk vertrekt. Er wordt een buurtcomité opgericht om dat te bewerkstelligen. 
Peter Dierinck is op het moment van de feiten psycholoog in het psychiatrisch centrum. Hij herinnert zich het drama als de dag van gisteren. “De angst en het verdriet in de buurt waren immens. Ik voelde onmiddellijk dat we deze gevoelens niet moesten onderdrukken, maar erkennen en er ruimte voor vrijmaken. Sleidinge had een ramp meegemaakt. Dat stond vast. Maar wat voor mij ook heel duidelijk was: buurtbewoners en patiënten moesten verder met elkaar. Het psychiatrisch centrum verhuizen, was geen oplossing.”
De directie van het psychiatrisch centrum, Peter en zijn collega’s besloten een meldpunt op te richten. Voortaan was er een duidelijke plek waar buurtbewoners terecht konden als ze een patiënt door de straat zagen wandelen en het niet vertrouwden. Of als ze zich om een andere reden onveilig voelden. “We namen alle meldingen heel serieus en organiseerden elke drie maanden een bijeenkomst waarop we op een zeer transparante manier de meldingen van de buurtbewoners bespraken en toelichtten wat er mee was gebeurd.”

Omarm imperfectie

Langzaam herstelde het zwaar beschadigde vertrouwen van de buurtbewoners in het psychiatrisch centrum en haar bewoners. In de jaren die volgden, raakte de gesloten frituur in verval. Het idee ontstond om de frituur af te breken en van het pleintje waar zoveel nare herinneringen aan kleefden een plek van hoop en verbinding te maken. 

Peter Dierinck, psycholoog (Psychiatrisch Centrum Gent-Sleidinge):  “Het is een illusie dat psychisch kwetsbaren niet tot jouw leefwereld behoren”
Dierinck: “Buurtbewoners en personeelsleden legden samen met een aantal handige patiënten een ontmoetingsplek aan met een petanquebaan en een graffitimuur waarop staat gespoten: ‘omarm imperfectie’. We zorgden steeds dat er koffie en soep of taart was, zodat iedereen kon aanschuiven.”
De activiteiten leidden al snel tot meer nieuwsgierige buren die een kijkje kwamen nemen. “Ik herinner me een buurtbewoner die langsfietste en commentaar leverde op ons werk. De patiënt die aan het klussen was, bleef heel rustig en vroeg of hij het dan beter kon. Waarop de buurtbewoner zijn fiets wegzette en kwam helpen. Door zijn opvallend goede stielkennis kreeg de man ineens veel meer aanzien”, vertelt Dierinck. 
Het renoveren van het pleintje werd een gemeenschappelijk project van hulpverleners, patiënten en buurtbewoners. Sommigen leverden het zware werk, anderen zorgden voor het eten en drinken. De twee groepen kregen de kans om elkaar op een informele en positieve manier te leren kennen. En misschien nog belangrijker: ze hadden voortaan een gemeenschappelijk doel. Het nieuw aangelegde pleintje moest een propere en mooie plek blijven. 

Confronteren met een pijnlijke spiegel

Waarom is het voor de inwoners van Sleidinge belangrijk dat het psychiatrisch centrum niet verhuisde? “Het is een illusie dat psychisch kwetsbaren niet tot jouw wereld behoren”, legt de psycholoog uit. “Je moet mensen uitdagen om in de spiegel te kijken die de psychisch kwetsbaren jou voorhouden, opdat ze zich niet afsluiten voor deze problematiek. Het is heel belangrijk om de psychische kwetsbaarheid bij jezelf en je naasten te herkennen en niet te ontkennen.” 
En wat levert het contact met buurtbewoners op voor de patiënten uit de psychiatrische instelling? “Veel psychische patiënten leven in een isolement. Ze waren ooit vader, moeder, vriend, vriendin of collega. Vandaag zijn ze alleen nog patiënt. Het contact met hun andere identiteiten zijn ze kwijt. Ze worden als ziek beschouwd en leven in schaamte. Tijdens ontmoetingen met buurtbewoners krijgen de andere identiteiten weer een kans. Iemand kan bijvoorbeeld goed timmeren en krijgt daar een compliment voor. Dat werkt helend. De psychiatrische patiënten kunnen iets betekenen voor een ander. Dat heeft een enorm positieve invloed op hun gevoel van zelfwaarde.”

Kwartier maken voor de rest van Vlaanderen 

Peter Dierinck is nog steeds verbonden aan het Psychiatrisch Centrum van Sleidinge, maar is inmiddels gedetacheerd naar Te Gek!?, een organisatie die het taboe op geestelijke problemen wil doorbreken. In samenwerking met Te Gek!? gaat Dierinck het model van Sleidinge ook in andere Vlaamse gemeenten uitrollen. 
“Veel centra voor psychische patiënten bevinden zich op afgelegen plekken of zijn verstopt achter een dikke haag. Daar moeten we vanaf, omdat het niemand ten goede komt. Het model van Sleidinge is dat je midden in een woonbuurt een gastvrije plek creëert voor psychisch kwetsbaren en dat je verbinding tot stand brengt met buurtbewoners.”
Het pleintje in Sleidinge waar patiënten en buurtbewoners samenkomen, heet ’t Kwartiertje. Die naam is niet toevallig gekozen. Kwartier maken is een militaire term. Kwartiermakers gaan voorop in het leger en zoeken een veilige plek waar voedsel en warmte is voor de rest van de troepen. Dierinck wil met het model van Sleidinge ook kwartier maken in de rest van Vlaanderen. “Ik wil de mensen die worden uitgesloten weer in de kring van de samenleving brengen. Dat geldt voor psychische patiënten, maar evengoed voor andere kwetsbare groepen die worden gemarginaliseerd, zoals gehandicapten of vluchtelingen.”