welzijn & zorg

Gezondheidsbevordering raakt aan de hele samenleving

30 jaar Gezond Leven vzw
19.10.2021
Foto's
Lien Van Oyen

De coronacrisis schudde ons leven helemaal door elkaar, maar zorgde ook voor meer aandacht voor preventie en gezondheid. Zeker toen duidelijk werd dat de ziekte minder ernstige impact had op gezonde mensen, en dat de impact van de pandemie misschien ook kleiner had kunnen zijn door meer aandacht voor gezond leven in een gezonde omgeving. En dat is net waar het Vlaams Instituut Gezond Leven elke dag aan werkt, samen met  de andere organisaties uit de preventiesector.

Linda De Boeck werkt al meer dan 20 jaar bij Gezond Leven (het vroegere VIGeZ) en is er sinds 2013 directeur. Zij merkt duidelijk dat de houding tegenover gezondheidsbevordering sinds 2020 veranderd is. “Het besef dat preventie en dus gezondheidsbevordering essentieel is, is het afgelopen anderhalf jaar bij veel meer mensen doorgedrongen dan voorheen”, aldus De Boeck. “Het 30-jarige bestaan van het eerste ‘besluit op gezondheidspromotie’ en de oprichting van ons Instituut vonden we een mooie gelegenheid om de 30 belangrijkste acties, campagnes en verwezenlijkingen van de afgelopen 30 jaar eens in de kijker te zetten en te koppelen aan de uitdagingen waar we de komende jaren voor staan.”

Het is niet altijd makkelijk om aandacht te vragen voor gezond leven, legt De Boeck uit. “De afgelopen decennia leken we roepende in de woestijn. Maar de laatste jaren – en zeker met een extra boost in coronatijden – zijn er toch wel wat topmensen van bijvoorbeeld mutualiteiten, ziekenhuizen en andere grote invloedrijke organisaties zoals Kom op tegen Kanker die ook het cruciale belang van preventie mee promoten en beginnen te bepleiten bij beleidsmakers.

Maak het mensen gemakkelijk om gezond te leven

De investeringen in preventie blijven immers nog een pijnpunt. “We hebben dat echt nodig om meer in gang te kunnen zetten rond gezond leven en gezonde leefomgevingen. Onze oproep klinkt steeds luider: voorkom dat mensen ziek worden in plaats van achteraf tegen een veel hogere prijs te moeten zorgen dat ze weer genezen. Ik ben er door de jaren heen nog meer van overtuigd geraakt dat het investeren in gezondheidsbevordering cruciaal is voor het verbeteren en behouden van het welzijn van de mensen en de samenleving in haar geheel. Zowel fysiek als mentaal. Nu gaat nog geen 2,2% van het Belgische budget voor gezondheidszorg naar preventie; de rest gaat naar de genezing van mensen die al ziek zijn. 80% van hart- en vaatziekten en diabetes type 2, en 40% van kankers kan voorkomen worden door een gezonde levensstijl. Investeren in preventie loont.”

“Slechts 2% van het Belgische budget voor gezondheidszorg gaat naar preventie; de rest gaat naar genezing van mensen die al ziek zijn”

“Onze organisatie heeft een prachtige missie”, vindt De Boeck. “Zoveel mogelijk Vlamingen helpen om gezonder te leven. Met bijzondere aandacht voor mensen in maatschappelijk kwetsbare situaties. En die missie werd de afgelopen decennia in de kijker gezet en waargemaakt met toch wel invloedrijke acties en campagnes die bleven hangen. Van Gezond Leven én van de andere preventie-organisaties.”

“Iedereen herinnert zich nog wel de ‘Eerst blabla, dan boem boem’-campagne van Sensoa over veilig vrijen. Of de slogan ‘Laat naar je borsten kijken’ om borstkanker te voorkomen van de Vlaamse Liga tegen Kanker. En wie kent de ‘voedingsdriehoek’ van Gezond Leven niet of heeft het het afgelopen jaren niet eens gehad over 10.000 stappen per dag? Dat leeft onder de mensen, zeker in coronatijden waarin er veel gewandeld werd. Deze week is trouwens de nieuwste 10.000 stappen-campagne afgetrapt: ‘Elke stap telt’. In 218 Vlaamse gemeenten geven signalisatiebordjes aan hoe ver het wandelen is van bijvoorbeeld het marktplein naar het gemeentehuis. Een beleidsdomein-overschrijdende samenwerking tussen gezondheid, sport en lokale besturen, en dus een mooi voorbeeld van ‘health in all policies’. Gezondheid is immers een zaak en opdracht voor elke minister en elk beleidsdomein. Onderwijs, bedrijven, mobiliteit, economie… iedereen moet zijn steentje bijdragen. Samenwerking in functie van de gezondheid van de mensen zou evident moeten zijn, maar in de praktijk blijkt dit absoluut niet altijd het geval.”

Socio-economische ongelijkheid

Het Vlaams Instituut Gezond Leven merkt wel dat het verschil in gezondheid tussen mensen met een minder of meer bevoorrechte positie in de samenleving groter wordt. Hoe meer bevoorrecht, hoe groter de kans dat je langer gezond zal leven. Focussen op individuele gedragsverandering is zeker niet de enige manier  om de ongelijke kansen te verkleinen. Je moet omgevingsmaatregelen treffen die het mensen mogelijk maken om gezond te leven. Mensen met obesitas wonen vaker in wijken waar veel snackbars met ongezond eten zijn. We noemen dat voedselmoerassen. In wijken met druk verkeer ga je niet snel de fiets nemen of te voet gaan. Als je in het groen woont is dat niet alleen goed voor je fysieke gezondheid, maar ook voor je mentale welzijn. Daarom is de beleidsdomein-overschrijdende aanpak zo belangrijk.”

“Hoe meer bevoorrecht, hoe groter de kans dat je langer gezond zal leven”

Belang van de omgeving

Daarnaast speelt ook de sociale omgeving een cruciale rol. Als het gaat over het veranderen van sociale normen, is de evolutie in de visie op tabak een mooi voorbeeld. “We roken niet meer op het werk, in de horeca, in de trein. Dat konden we ons 20 jaar geleden nog niet voorstellen, nu is het normaal”, stelt De Boeck. “Het is bemoedigend dat iets waarvoor je eerst tegen de stroom in moest roeien, heel evident kan worden. We hopen dezelfde omslag te kunnen maken als het gaat over gezond eten en alcohol. En over voldoende investeren in mentaal welbevinden. We blijven werk maken van ondersteuning bij individuele gedragsverandering, maar moeten daarnaast nog veel breder én gezamenlijk inspanningen doen om te komen tot fysiek en mentaal gezonde leefomgevingen. De omslag van gezondheidspromotie in de enge zin via gezondheidseducatie en -voorlichting naar gezondheidsbevordering in brede zin – die de hele samenleving ten goede komt –  is een grote evolutie van de afgelopen 30 jaar. Daar moeten we de komende jaren verder aan werken.”

Gezond Leven vzw beschouwt zorg- en welzijnsorganisaties en zorgverleners als belangrijke medestanders. “We werken aan hetzelfde doel: welzijn en gezondheid voor iedereen. We zien de groeiende interesse en inspanningen voor preventie. Samen kunnen we de motor zijn van verandering.”

Het nieuw strategisch plan van Gezond Leven dat loopt tot 2031 is de leidraad voor het Instituut de komende 10 jaar. “Daarin staat centraal dat we nog meer gaan samenwerken met andere organisaties om nog meer impact te creëren op het terrein. We verbinden en versterken iedereen om samen de complexe gezondheidsuitdagingen van vandaag en morgen aan te pakken.”

Wie wil zien welke impact Gezond Leven en de andere preventie-organisaties de afgelopen 30 jaar al hadden, kan de tijdlijn op de website van Gezond Leven bekijken.