welzijn & zorg
Het verschil zit in de kleine dingen
Enchanté: sociaal werk op café
Enchanté is een netwerk van ‘hartelijke handelaars’ dat gratis diensten biedt aan wie het nodig heeft. Een koffie of een glas water, een maaltijd of soep, een plek om op te warmen, uit te rusten, een gsm op te laden of naar het toilet te gaan. Enchanté verbindt gelijkgezinden: handelaren, sociale organisaties en burgers die een medemens in nood af en toe willen trakteren. Een systeem dat werkt, want in steeds meer steden sluiten geëngageerde handelaars zich bij het netwerk aan.
In Italië is het heel gewoon om een caffè sospeso te bestellen, een ‘uitgestelde koffie’, waarbij je één koffie betaalt voor jezelf en één voor wie geen geld heeft. In Parijs helpen handelaars mensen in armoede met kleine diensten onder de naam Le Carillon. En in ons land is er Enchanté, een onafhankelijk burgerinitiatief dat in 2018 voor het eerst het licht zag in Gent, maar al snel uitbreidde naar Leuven, Roeselare en Sint-Truiden. Binnenkort verspreidt het zich nog verder naar steden als Antwerpen en Brussel.
Via Enchanté kunnen handelaars niet alleen uitgestelde consumpties, maar ook kappersbeurten, cultuurtickets of hostelbedjes aanbieden. Elke handelaar is uniek en kan meedoen. Deelnemende zaken maken zich kenbaar met een raamsticker en zijn terug te vinden op een stadsplan dat twee keer per jaar een update krijgt. Lotgenoten en sociale partners, zoals straathoekwerkers, verwijzen mensen met noden ook naar de handelszaken door.
Dat de formule werkt, blijkt uit het feit dat steeds meer zaken zich aansluiten. Gent kent op drie jaar tijd al bijna 80 hartelijke handelaars. Eén van hen is Ann Homblé, mede-oprichter van Enchanté en eigenaar van restaurant Homblé. “Veel mensen uit de horeca geven al jaren gratis koffie of soep aan mensen die het geld niet hebben”, zegt ze. “Enchanté biedt hen een kader om dat te doen, en geeft ze de kans om gelijkgezinden te leren kennen en een netwerk uit te bouwen.”
Gratis menselijkheid
Wat Ann aanbiedt? “In de eerste plaats krijgt iedereen een glimlach en een vriendelijke begroeting. Mensen kunnen van alles krijgen – koffie, thee, soep of een maaltijd – maar Enchanté biedt vooral menselijkheid”, vindt Ann. “Wie een gesprek of luisterend oor zoekt, krijgt dat ook. Soms zijn mensen eenzaam. Veel ouderen bijvoorbeeld willen gewoon iemand om mee te praten. En wie op straat leeft wil soms alleen maar even binnen zijn. Het mooie aan Enchanté is dat mensen niet per se naar een inloopcentrum of een sociale organisatie hoeven waar ze vooral lotgenoten zien. Ze kunnen middenin de maatschappij blijven en kunnen blijven participeren op een plek waar ze zich thuis voelen.”
“Handelaars moeten de armoede niet oplossen, maar het zal altijd nodig blijven dat mensen elkaar helpen.”“Begrijp me niet verkeerd: sociaal werk en sociale organisaties zijn absoluut noodzakelijk”, benadrukt Ann. “Het is niet de taak van handelaren om armoede op te lossen. Dat blijft de verantwoordelijkheid van de overheid. Maar het zal altijd nodig blijven dat mensen elkaar ook helpen. Ik zie Enchanté als iets extra. Het vult gaten op. Op die manier is het netwerk trouwens ontstaan. Armoede is overal en tegelijkertijd voelen heel wat mensen de behoefte om iets voor een ander te betekenen. Enchanté vergemakkelijkt altruïsme, solidariteit met kwetsbaren, en het verkleint de afstand tussen mensen die uit de boot vallen en de maatschappij.”
Het zit in kleine dingen
Studente sociaal werk Eveline Van Rompaey liep stage bij Enchanté. Vandaag maakt ze deel uit van de stuurgroep en is ze vrijwilliger. “De vzw ondersteunt handelaars op allerlei manieren. Soms zet een handelaar een speciale actie op. Enchanté is een burgerinitiatief, dus acties ontstaan van onderuit. Als het nodig is, biedt de vzw ondersteuning”, vult ze aan. “Zoals bij ‘De Langste Kersttafel’, een gezellig eetfestijn in Gent dat op kerstavond heel wat mensen samenbrengt. Door corona konden mensen afgelopen jaar niet fysiek samen aan tafel aanschuiven, maar werden er 750 diners, kerstwensen en cadeautjes verdeeld. En met Pasen wisten enkele gebruikers en handelaars 18 ton chocolade in te zamelen. Als vrijwilliger trok ik verkleed als Paashaas door Gent om al die eitjes uit te delen (hilariteit). Die dag hebben we ontzettend veel organisaties blij gemaakt, dat was echt geweldig!”, lacht ze.
Enchanté wil van handelaars geen hulpverleners maken. Volgens Eveline schuilt het succes van het project vooral in de eenvoud. “Cafés en restaurants zetten hun deuren open voor mensen die de weg moeilijker zouden vinden en burgers kunnen iets voor een medemens doen zonder een engagement te moeten aangaan. Bij Enchanté zit het hem in de kleine dingen. Soms maakt een glimlach, een koffie of een gesprek echt een verschil.”
>> Enchanté werd in 2019 genomineerd voor de Federale Prijs Armoedebestrijding én voor de Samenlevingsprijs Stad Gent, en won de Ultima sociaal-cultureel volwassenenwerk 2020.
>> Meer info: www.enchantevzw.be
Politiserend werken zit in het DNA van sociaal werk. Maar wat is dat concreet? In het kader van #sterksociaalwerk brengen Weliswaar, Sociaal.Net en Socius inspirerende praktijken in beeld.