Nieuwe website voor naasten van suïcidale gezinsleden

“Naasten zijn vaak zorgdragers, maar samen met het gezinslid dat aan suïcide denkt, hebben ze hun eigen zorgen”, aldus Alexandre Reynders (Kenniscentrum Gezinswetenschappen – Odisee Hogeschool). “Naasten getuigen vaak dat er voor hun ervaringen en noden weinig aandacht is. Met Mee-leven.be willen we naasten erkennen en ondersteunen. De website is opgebouwd rond de getuigenissen van lotgenoten, biedt tips rond zelfzorg en een handige toolbox. Daarnaast is er ook een uitgebreid luik voorzien voor hulpverleners.”

Belang van naasten

Het spreekt voor zich dat specifieke en continue zorg noodzakelijk zijn voor iemand die aan zelfdoding denkt. Het is waardevol voor de hulpverlening om gezinsleden te betrekken in de suïcidepreventie. Op deze manier krijgen hulpverleners meer inzicht in de onderliggende oorzaken en de noden van de suïcidale persoon. Daarnaast is de naaste een belangrijke partner in het helingsproces. In deze situatie worden de naasten dus betrokken als een zorgdrager of een mantelzorger. Het is aangewezen dat naasten als zorgdrager voldoende ondersteund worden.

meeleven.jpg

Naasten betrekken als zorgdrager is niet evident. Het wordt nog moeilijker om de gezinsleden te zien als zorgvragers. Nochtans laat het meeleven met een dierbare die aan zelfdoding denkt zich voelen op alle levensdomeinen van de naaste, met gevolgen op korte en lange termijn. “Een suïcidaal proces eindigt gelukkig meestal niet met een overlijden maar het duurt vaak lang, is levensbedreigend, onvoorspelbaar en ingrijpend”, legt Alexandre uit. Naasten ervaren negatieve gevolgen op hun emotioneel welbevinden, hun zelfbeeld, hun sociaal en professioneel leven. Tegelijk voelen ze zich erg verantwoordelijk voor het welbevinden van het suïcidale gezinslid, wat extra druk met zich meebrengt. Daarnaast zijn er de gevolgen voor het gezin in zijn geheel en voor de onderlinge relaties. De nood aan ondersteuning van de naasten en de meerwaarde hiervan in het kader van suïcidepreventie wordt algemeen erkend. Maar naasten én hulpverleners stoten vandaag nog op veel drempels. 

Zorg vragen, zorg krijgen

Ondanks de impact die naasten ervaren, zijn ze vaak niet geneigd om hulp te vragen of te aanvaarden. Naasten willen niet met hun zorgen naar buiten komen om de andere gezinsleden te ontzien of omdat ze het suïcidale gezinslid geen bijkomend schuldgevoel willen geven. Naasten hebben het gevoel dat hun problemen niet belangrijk genoeg zijn of dat alle aandacht vooral naar het suïcidale gezinslid moet gaan. Ze ervaren ook schaamte. “Het gevolg is dat naasten niet snel hulp vragen, maar ook dat ze hulp niet snel aanvaarden wanneer die aangeboden wordt”, aldus Alexandre.

Helaas ervaart de hulpverlening ook heel wat drempels bij het aanbieden van hulp aan naasten. Als er sprake is van suïcidaliteit, wordt de hulp als heel dringend ervaren, met de focus op de cliënt of patiënt die daarbij hoort. De middelen en tijd om ook de naasten te betrekken zijn beperkt. De rechten van de suïcidale persoon moeten worden gerespecteerd. De naasten zijn niet steeds bereikbaar. Soms hebben hulpverleners het gevoel dat ze niet de nodige competenties hebben om naasten te ondersteunen. Geestelijke gezondheidszorg is historisch sterk gericht op de cliënt of patiënt.

Mee-leven.be

“Suïcidaliteit treft niet enkel een individu maar vaak de hele context – in het bijzonder het gezin”, stelt Alexandre vast. “We zitten dus met een bijzonder omvangrijke groep naasten die een grote impact ervaren. Mee-leven.be is onderdeel van Zelfmoord1813.be, de portaalsite voor info en hulp rond preventie van zelfdoding, en richt zich specifiek op naasten.”

Zowel Mee-leven.be als Zelfmoord1813 zijn acties van het Vlaams Actieplan Suïcidepreventie (VASIII). De doelstelling is om het aantal zelfdodingen tegen 2030 met 10% te verminderen ten opzichte van 2020. Naasten van mensen die aan zelfdoding denken, werden opgenomen als een belangrijke strategie-overschrijdende aandachtsgroep. “Dit betekent dat er bij elke actie aandacht moet zijn voor de impact op de naasten en de mogelijke ondersteuning die naasten nodig hebben of kunnen bieden”, legt Alexandre uit. “De Familiereflex, die steeds meer zijn ingang vindt in de hulpverlening, en het betrekken van naasten in een ‘Safety plan’ zijn hierbij waardevolle ontwikkelingen. Met de tool Mee-leven.be willen we bijdragen aan deze verschillende hoopvolle ontwikkelingen.”

Hulpverleners hebben eveneens een belangrijke initiërende, sensibiliserende, ondersteunde rol. Naasten waarderen het als ze erkenning van hulpverleners krijgen. “Dat naasten niet snel hulp vragen en aanvaarden, wil niet zeggen dat ze er geen nood aan hebben. Het is daarom aangewezen om voorzichtig maar herhaaldelijk te vragen hoe het gaat en of ze steun nodig hebben”, aldus Alexandre. “Naasten doorverwijzen naar Mee-leven.be kan een eerste stap zijn. Bovendien heeft Mee-leven.be ook een uitgebreid luik voor hulpverleners met inzichten en tips over het betrekken van naasten bij suïcidepreventie.”

Tot slot moeten de naasten zelf gesensibiliseerd worden. “Ze mogen zich meer bewust worden van de impact die zij ervaren op de verschillende domeinen van hun leven. Hun vraag om hulp is wenselijk en gerechtvaardigd. Naasten doen er ook toe.”