welzijn & zorg

Tegen het vergeten

Column Harold Polis

Iedereen heeft de mond vol van een inclusieve samenleving, en terecht. We verdienen allemaal, op basis van gelijkwaardige rechten en plichten, onze plaats. Over de manier waarop we dat verwezenlijken, zal nog veel inkt vloeien. Bijvoorbeeld door op zoek te gaan naar een inclusieve benadering van ons verleden. Want hoe kunnen we vandaag inclusief met elkaar omgaan als onze herinneringen een heel ander beeld van de werkelijkheid tonen? De geschiedenis is vaak genadeloos voor minderheidsgroepen, mensen met een beperking, zieken en ‘verliezers’. Ze bestaan niet. Hun levensverhalen gaan op in rook. We herinneren ons vooral winnaars.

 

In elke familie is er wel iemand die het ‘heel moeilijk’ heeft gehad, fysiek of mentaal. De herinnering aan die kwetsbare mensen heeft een cruciale plek in onze familiegeschiedenis. Voor de buitenwereld bestaat die gehandicapte of mislukte nonkel of tante echter meestal niet. Als je al die herinneringen zou optellen, dan krijg je een verborgen geschiedenis van onze tijd. Heel soms krijgen mensen met een beperking een stem in literatuur of in film, zoals in de roman Celibaat van Gerard Walschap. Het hoofdpersonage is een verminkte oud-strijder van de Eerste Wereldoorlog die amper nog kan spreken –  net zoals in de onlangs verfilmde roman Tot ziens daarboven van Pierre Lemaitre. In De stad der blinden beschrijft José Saramago hoe mensen op elkaar reageren als ze plots en massaal niet meer kunnen zien. Zulke boeken blijven uitzonderingen. En toch neemt de aandacht toe voor het standpunt van de zwakke, het slachtoffer, de mens van wie de stem helemaal niet luid klinkt. Ook in deze ontwikkeling zijn oorlogsherinneringen bepalend. Er is vandaag veel meer aandacht dan vroeger voor het lot van slachtoffers: Joodse mensen die weggevoerd zijn naar de kampen, de ervaringen van hun nakomelingen, het lot van burgerslachtoffers in het algemeen, het langdurige effect van oorlogstrauma’s.
In die context zouden we ook de geschiedenis van mensen met een beperking moeten ontdekken. Hun geschiedenis is immers tot op heden grotendeels onontgonnen terrein. In Nederland heb je sinds enige tijd de website Displace.nl. Het is een boeiend onlineplatform over de geschiedschrijving van mensen met een beperking waar een aantal historici getuigenissen verzamelen en archiefmateriaal ontsluiten. Over mensen met een beperking weten we vaak niets, behalve dan wat beleidsmakers en zorgverleners zeggen. De blik van mensen die zelf leven met een beperking is amper gekend. De revolutie die op gang is gebracht met het persoonsvolgend budget (PVB) zal hopelijk ook meer aandacht opleveren voor hun verhalen. Hun geschiedenis is immers ook de onze.