'Wie niet gaat stemmen, telt niet mee'

“Uit interviews met mensen met een verstandelijke beperking of psychische kwetsbaarheid stellen we vast dat ze vaak niet gaan stemmen omdat ze niet op de hoogte zijn van hun stemrecht”, zegt Els Keytsman. “Hun omgeving – familie of hulpverleners – is daarbij heel belangrijk, maar ook daar bestaat nog heel wat onduidelijkheid. Ouders weten bijvoorbeeld niet altijd dat hun kind mag stemmen.”

“Ons land ratificeerde het VN-verdrag voor de rechten van personen met een handicap, waarin staat dat mensen met een (verstandelijke) handicap dezelfde burgerrechten hebben. Artikel 29 van het verdrag garandeert hun politieke rechten. Het VN-verdrag is niet zomaar een vodje papier; het is onze plicht dat ook effectief uit te voeren. Stemrecht is een mensenrecht, en elke stem is evenveel waard.”

Automatische onderschatting

“Mensen met een beperking ervaren heel wat drempels om hun stemrecht uit te oefenen: drukke of ontoegankelijke stemlokalen, onbegrijpelijke partijprogramma’s, onleesbare kiesbrieven, geen assistentie in het stemhokje, … Daar bovenop zijn er ook heel wat hardnekkige vooroordelen over mensen met een verstandelijke beperking en worden ze vaak niet in staat geacht om te gaan stemmen of wordt ervan uitgegaan dat ze zich niet interesseren voor politiek. Die automatische onderschatting is bijzonder jammer, want stemrecht is het hart van onze democratie”, vindt Els Keytsman. “Als mensen hun stem uitbrengen, zal er meer rekening met hen worden gehouden. Wie niet gaat stemmen, telt niet mee.”

“Stemrecht is een mensenrecht, en elke stem is evenveel waard” “Met onze campagne willen we vooroordelen doorprikken en mensen met een verstandelijke beperking aanmoedigen om op 26 mei te gaan stemmen. We zijn ervan overtuigd dat veel mensen echt wel in staat zijn om te stemmen als ze goed worden voorbereid. Daarom is het belangrijk dat er met hen over politiek wordt gepraat – thuis, op scholen, in voorzieningen – zodat iedereen weet wat er leeft en speelt.”

Duidelijker en toegankelijker

“Politieke partijen zouden veel duidelijker moeten communiceren”, vindt Els Keytsman. “Een televisie-debat is bijvoorbeeld moeilijk te volgen omdat iedereen door elkaar praat. Op dat vlak kunnen we misschien nog iets leren van de VS, waar kandidaten in grote debatten spreektijd krijgen en elkaar niet mogen onderbreken. Media hebben daarin ook een verantwoordelijkheid.” 

“Uit onze interviews leerden we dat mensen wel wisten op wie ze wilden stemmen, maar dat ze die persoon niet terugvonden op de lijst in het stemhokje. Stemcomputers zouden nog beter uitgerust kunnen worden met foto’s, partijkleuren, logo’s, grotere lettertypes, … Ook wat betreft de toegankelijkheid van de locaties kan het nog beter. Een rustige, prikkelarme omgeving zou er niet alleen voor zorgen dat er meer mensen zouden stemmen; het stemmen zou voor iedereen ook veel aangenamer verlopen.”

Opkomstplicht

Mensen met een verstandelijke beperking hebben niet alleen stemrecht, in België is er opkomstplicht en moet wie stemgerechtigd is ook deelnemen aan de verkiezingen. Worden mensen met een beperking gesanctioneerd als ze niet gaan stemmen? “We hebben geen gegevens over boetes”, zegt Els Keytsman. “Maar van wat we hoorden in onze gesprekken met personen met een handicap, vermoeden we dat er regelmatig ziektebriefjes worden uitgeschreven. De opkomstplicht geldt voor iedereen, dus we moeten er alles aan doen om ervoor te zorgen dat iedereen kan gaan stemmen.”

“De opkomstplicht geldt voor iedereen, dus we moeten er alles aan doen om ervoor te zorgen dat iedereen kan gaan stemmen”

Onderzoek

Bij deze campagne hoort ook een onderzoek. Unia wil nagaan in hoeverre personen met een verstandelijke beperking of psychische kwetsbaarheid hun stemrecht effectief uitoefenen en wil onderzoeken waarom ze al dan niet gaan stemmen. Twee onderzoekers bevroegen mensen met een psychische kwetsbaarheid, hun omgeving en professionals na de gemeenteraadsverkiezingen van oktober 2018 en na de komende verkiezingen gebeurt hetzelfde. Ze onderzoeken hoe mensen met een verstandelijke beperking of psychische kwetsbaarheid de verkiezingen beleven en op welke drempels ze botsen. De resultaten van het onderzoek worden bekendgemaakt in het najaar.

Foto: Els Keytsman © Belga