De nuchtere waarheid over alcohol

Akkefietjes

Welk effect heeft een maand zonder alcohol op je lichaam en geest? Wat doet het met je tijdens die maand op plekken te komen waar alcohol drinken tot de routine behoort? “Je zal aan den lijve ondervinden hoe vaak alcohol vanzelfsprekend lijkt”, zegt Tom Defillet, stafmedewerker van het Vlaamse Expertisecentrum Alcohol en andere Drugs (VAD).

“Praten over alcohol, een taboe? 97% van de patiënten op de spoeddiensten heeft er geen probleem mee.”

“We richten ons met deze campagne niet op die kleine groep zware probleemdrinkers. Wel op de groep mensen die bewust met hun gezondheid willen omgaan en vinden dat ze ‘wel met alcohol om kunnen’, maar misschien toch meer drinken dan gezond is. We onderschatten welke miljardenkost dat ‘aanvaarde’ alcoholgebruik met zich meebrengt. Absenteïsme, ongevallen door alcohol en andere direct en indirect aan alcohol gerelateerde kosten lopen op tot 2,1 miljard. Iemand slaat in beschonken toestand zijn voet om of verbrandt zijn hand bij het barbecueën. Het lijken akkefietjes waar we niet meer bij stilstaan, omdat alcohol zo ingebakken is in onze cultuur. Als een vrouw niet drinkt, wordt al snel gedacht dat ze zwanger is. Mannen die niet drinken, krijgen de vraag of ze misschien ziek zijn. Tegen dat sfeertje willen wij ingaan. We willen de boodschap geven dat het even normaal is om geen alcohol te drinken.”

Fris weer op

De inspiratie voor Tournée Minérale komt uit het buitenland. Zo loopt in Nederland al een paar jaar de campagne ‘Ik pas’: in de vastenperiode één maand lang geen alcohol drinken. Ook elders in de wereld ondervonden deelnemers van dit soort campagnes de positieve effecten van een maand zonder. Tom Defillet somt de voordelen op: “Mensen voelen zich fitter en slapen beter. De remslaap wordt sterk beïnvloed door alcohol. Je slaapt slechter als alje gedronken hebt. Je slaapt minder diep en de kans dat je ’s nachts wakker wordt, is groter. Daarnaast kan je heel wat calorieën vermijden als je voor caloriearme dranken als alternatief kiest. En je bespaart een hoop geld.” Wie het onderzoek naar kanker genegen is, kan het uitgespaarde geld van deze maand doneren aan de Stichting Tegen Kanker.

Praat erover

Tournée Minérale is niet de enige component van het verhaal. VAD zorgde ook voor methodieken en gespecialiseerde informatie die verpleegkundigen, huisartsen, thuisverzorgers en andere zorgverleners kunnen gebruiken in hun gesprekken met patiënten en cliënten. Tom Defillet: “Wij leiden op, informeren en ondersteunen bij de opdrachten van zorgverleners. Omdat we een ledenorganisatie zijn, hebben we voeling met de praktijk. Daarnaast voeren we zelf onderzoek. Een van onze belangrijkste doelstellingen? De resultaten van dat onderzoek teruggeven aan de praktijk, in de vorm van methodieken die gebruikt kunnen worden in bijvoorbeeld dokterspraktijken, ziekenhuizen of centra voor algemeen welzijnswerk.”

“Ik denk dat weinig jongeren weten dat het risico op schade door alcohol groter is als je nog geen 24 bent.”

Hulpverleners denken nog te vaak dat er een taboe rust op praten over alcohol, maar uit een bevraging op spoeddiensten van ziekenhuizen blijkt dat 97% van de patiënten er geen probleem mee heeft om er een gesprek over te voeren. “Als iemand bij de dokter komt met slaapstoornissen, hoge bloeddruk en cholesterol, is het belangrijk om naar het alcoholgebruik te peilen”, zegt Defillet. “Voor een goede diagnose moet je nagaan of het een van de mogelijke oorzaken is.”

“Verslaving lijkt voor veel mensen een donkere wolk die boven hun hoofd hangt, terwijl er soms echt niet veel nodig is om een positieve richting in te slaan”, zegt Tom Evenepoel, coördinator van de Druglijn. “Door dat beeld verliezen mensen al eens de moed of denken ze ‘eens verslaafd, altijd verslaafd’. Als hulpverlener moet je mensen aanspreken in hun kracht en zorgen dat ze voelen dat ze zelf vat hebben op hun situatie. Kan je die problemen als hulpverlener niet op een positieve manier aanpakken, dan draag je bij tot het stigma dat bij overmatig alcoholgebruik lijkt te horen.”

Preventie is een puzzel

De campagnes die VAD en De Druglijn voeren, maken altijd deel uit van een groter geheel. Tom Evenepoel: “Door alleen maar een affiche op te hangen kom je er niet. Campagnes volstaan niet om gedragsverandering teweeg te brengen. Een school die een themaweek organiseert rond alcoholgebruik en daarvoor een getuige uitnodigt of een film afspeelt? Dat is prima, maar het mag meer zijn dan dat. Een alcoholbeleid opnemen in het schoolreglement is een goed idee. En de focus hoeft ook niet altijd specifiek op alcoholgebruik te liggen. Het hele schooljaar door aandacht hebben voor de sfeer op school doet ook meer dan je denkt. Maak kinderen weerbaar, zodat ze voor zichzelf kunnen opkomen in gelijk welke situatie. Wie sterk in zijn schoenen staat, kan makkelijker weerstaan aan groepsdruk, ook als het om alcohol gaat. Preventief werken is een puzzel met veel verschillende stukjes.” Het aanbod beperken – door bijvoorbeeld geen alcohol aan te bieden in nachtwinkels of automaten – is ook één van die puzzelstukjes, naast een hogere kostprijs en een beperking van reclame voor alcohol. Die drie ingrepen zouden volgens VAD al een grote stap in de goede richting betekenen.

 

Maximaal tien glazen alcohol per week

Sinds vorig jaar wordt een maximum van tien standaardglazen alcohol per week als nieuwe norm beschouwd. Hoe komt zo’n norm tot stand? “We kijken daarvoor naar wetenschappelijk onderzoek en richtlijnen uit het buitenland. Onze bevindingen hebben we voorgelegd aan hulpverleners, preventiewerkers, psychiaters en artsen. Zij keurden de norm unaniem goed”, vertelt Defillet. Het is niet zo moeilijk om een nieuwe gebruiksnorm naar voren te schuiven, maar hoe doe je de culturele norm verschuiven? Hoe laat je mensen naar die norm leven? “Enerzijds moet je de lat niet te laag leggen, waardoor het makkelijk is om je eraan te houden. Anderzijds ook niet te hoog, want dan zal iedereen je richtlijn verwerpen.”

Bij het bepalen van de norm werd er ook rekening gehouden met het gebruik in Vlaanderen. “75% drinkt nu al minder dan zeven glazen per week”, vertelt Defillet. “Het gaat dus om een groep van 25%, waarvan een deel veel te veel drinkt en echt een probleem heeft. Bij die – kleine – probleemgroep heeft een preventieve richtlijn niet veel zin. Wij mikken dus op de groep die net iets te veel drinkt, maar niet beseft dat het te veel is. Ze weten niet dat ze – ondanks hun relatief beperkt alcoholgebruik – toch hogere risico’s lopen om bijvoorbeeld kanker te krijgen dan mensen die minder of niet drinken. Rekening houdend met dat alles is tien glazen per week een realistische preventieve norm.”

“We leven wel in een maatschappij die ervan uitgaat dat iedereen zijn eigen verantwoordelijkheid moet nemen en zijn eigen keuzes moet kunnen maken. Oké, maar je moet die keuze dan wel geïnformeerd kunnen maken. Die informatie ontbreekt vaak. Ik denk dat weinig jongeren weten dat het risico op schade door alcohol groter is als je nog geen 24 bent.”

Een kilootje minder en een helder hoofd

VAD voorspelt dat Tournée Minérale vooral zal aanslaan bij hoogopgeleiden. Zij zijn vaker bewust met hun gezondheid bezig. Ook vrouwen zullen oververtegenwoordigd zijn bij de deelnemers. “En dat is goed”, vindt Evenepoel. “Hoe bewust ze ook bezig zijn met voeding en beweging, de invloed van alcohol op de gezondheid neemt deze doelgroep veel minder in overweging. De drinkpatronen van vrouwen halen die van mannen in. Terwijl een vrouwenlichaam veel sneller schade ondervindt van alcohol dan een mannenlichaam.”

“We hopen dat de deelnemers aan den lijve zullen ondervinden wat het is om geen alcohol te drinken”, zegt Evenepoel. “Dat ze zullen ervaren hoe fijn het is om met een helder hoofd wakker te worden, beter uitgeslapen te zijn en misschien een kilootje kwijt te spelen. We stellen het positieve voorop, willen niet belerend met het vingertje staan zwaaien. Dat laatste werkt toch niet. Voor sommigen zal het moeilijk zijn, want alcohol is lekker en een lichte roes kan aangenaam zijn. Combineer dat met de gewoontes die velen met alcohol verbinden en het feit dat er vaak in groep gedronken wordt. Dat alles maakt het er niet makkelijker op.”

Tal van tips

Wie zich inschrijft voor Tournée Minérale krijgt per mail tips om beter om te gaan met die gewoontes en situaties waar er in groep gedronken wordt. Daarnaast kan je op de site ook inschatten hoeveel calorieën en geld je uitspaart. Je vindt er recepten voor lekkere mocktails, alcoholvrije cocktails. Deelnemen kan alleen of in groep. “Samen deelnemen creëert een dynamiek en is sowieso makkelijker”, weet Evenepoel. “Dan zullen grapjes aan de toog niet gaan over die ene die niet drinkt, maar eerder over hoe iedereen nu even geen alcohol drinkt.”

Uit buitenlands onderzoek na gelijkaardige acties blijkt dat veel deelnemers ook achteraf minder blijven drinken. Sommigen stoppen zelfs helemaal, omdat de positieve effecten op lichaam en geest hen zo verrast hebben. “We hopen inderdaad dat het hier in België voor heel wat mensen een omslag betekent in hoe ze met alcohol omgaan en willen dat met een evaluatie achteraf ook meten”, besluit Evenepoel.

www.vad.be   www.druglijn.be   www.stichtingtegenkanker.be   www.tourneeminerale.be