Samen leren budgetteren

"Iedereen kan in financiële problemen geraken doordat hij het overzicht verliest over geldzaken. Bovendien mis je in zo’n situatie vaak de kracht om zelf de draad weer op te pakken. Lijkt het je wat om mensen te steunen in hun zoektocht naar een evenwichtig budget? Dan ben jij de man/vrouw die we nodig hebben.” Met die boodschap spreekt het regionaal samenwerkingsverband BudgetInZicht (BIZ) Kempen vrijwilligers aan om budgetcoach te worden. “Budgetcoaches is een werking in de schuldhulpverlening die eigenlijk uit noodzaak is ontstaan”, licht Hans Cools toe. Hij is vrijwilligerscoördinator bij ISOM (Intergemeentelijke Samenwerking OCMW's Middenkempen) die samen met BIZ Kempen het project coördineert. “Onze diensten budgetbeheer en schuldbemiddeling hebben de handen overvol. De maatschappelijk assistent doet wel een aantal zaken samen met de cliënt – inkomsten en uitgaven bespreken, de rekeningen bekijken en betalen, een afbetalingsplan opstellen, schuldeisers contacteren. Maar het ontbreekt de hulpverlener aan tijd om de cliënt budgetvaardigheden aan te leren, zodat hij zijn budgetbeheer weer zelf in handen kan nemen.”

Door dat hiaat zag het BIZ een grote terugstroom van cliënten. Dezelfde problemen bleven zich herhalen. Er was duidelijk meer nodig om mensen uit de vicieuze schuldencirkel te halen. Daarom gingen de verschillende hulpverleners aan tafel zitten, met de oproep voor vrijwillige budgetcoaches als resultaat. Hans Cools: “Vandaag kunnen maatschappelijk werkers aan het einde van het budgetteringsproces een aanvraag voor een budgetcoach indienen. Die budgetcoach leert de cliënt in zijn eigen ritme en in een veilig kader budgetvaardigheden aan.”

Heft in eigen handen

Begin 2015 verscheen de eerste oproep in de lokale krant. Sindsdien gingen er acht vrijwilligers als budgetcoach aan de slag. Etienne Matthys is een van hen. Vroeger werkte hij als studiecoach in het hoger onderwijs. “Bij de start van elk academiejaar bekeek ik samen met mijn studenten hun doelen. We bespraken hoe ze die konden bereiken. Opzet was dat zij er zelfstandig naartoe werkten, maar dat ze altijd op mijn advies konden rekenen.”

Toen Etienne over het proefproject rond budgetcoachen hoorde, gaf hij present. “Of het nu om studie- of budgetbegeleiding gaat, de coach behoudt dezelfde taken. Als budgetcoach zal je het budget van de cliënt niet beheren. Wel stel je je kennis ter beschikking en help je de cliënt om het heft in eigen handen te nemen. Bij sommigen lukt dat in een paar maanden, bij anderen duurt het langer. Als coach blijf je net zolang tot de cliënt vindt dat hij alleen verder kan.”

Mooie match

Etienne kon terugvallen op zijn professionele coachervaring. Maar BIZ Kempen biedt alle vrijwilligers sowieso een opleiding aan die heel duidelijk maakt wat ze wel en niet kunnen verwachten. Een van de zaken die Etienne onderweg ontdekte? ‘Budgetbeheer’ is geen boekhoudkundige bezigheid, maar een creatief proces. “Elke cliënt is anders en elk probleem ook. Daarom leer je samen met je cliënt creatief en probleemoplossend te denken. Je gaat op zoek naar nuttige tools die in zijn of haar situatie kunnen helpen.”

“Dankzij de budgetcoaches krijgen de cliënten meer zelfvertrouwen.”

Om dat creatieve proces te laten slagen, is een goede band tussen cliënt en coach cruciaal. Etienne: “Cliënten mogen vooraf zelf aangeven welk soort coach ze verkiezen en voor welke zaken ze graag samenwerken. Als coach geef je ook heel duidelijk aan wat je wel en niet wil doen, en wie je wel of liever niet als cliënt wil hebben. De projectleiding gaat dan op zoek naar een mogelijke match. Na een gesprek met de maatschappelijk assistent die de cliënt begeleidt, beslis je als budgetcoach zelf of het traject wordt opgestart.”

Driewerf positief

Een vlotte begeleiding vormt de sleutel tot succes, zowel voor de coach als voor de cliënt. “Daarom koppelen coach en maatschappelijk werker regelmatig terug over het verloop van het proces”, vertelt Hans Cools. “Ze zitten ook maandelijks of driemaandelijks samen met de cliënt voor een bespreking van het traject.” Etienne knikt en vult aan: “De coaches die daar nood aan hebben, kunnen bovendien voor professionele ondersteuning terecht bij BIZ Kempen en ISOM – het samenwerkingsverband van zeven Kempense OCMW’s. We komen ook regelmatig samen om ervaringen te delen. Je leert heel veel van je collega’s.”

Twee jaar na de start zijn de budgetcoaches een succes. Hans Cools: “Zowel cliënten, maatschappelijk werkers als vrijwilligers vragen om het project voort te zetten. De cliënten waarderen vooral de tijd die de coaches voor hen nemen. Alles verloopt gemoedelijker dan voorheen. De vrijwilligers slagen er vaak snel in om een vertrouwensband op te bouwen. Soms wordt eenzelfde advies van hen sneller opgevolgd dan van de maatschappelijk assistent. Maatschappelijk werkers merken ook dat cliënten meer zelfvertrouwen krijgen en vinden het zelf makkelijker om vertrouwen te schenken nu ze weten dat de cliënt er niet alleen voor staat. Drie keer een positieve evaluatie dus voor dit project. We hopen er dan ook mee door te gaan.”