We maken écht verschil voor heel wat gezinnen met problemen

Family Justice Centers (FJC) helpen mensen die te maken krijgen met geweld binnen hun gezin. Een FJC brengt verschillende diensten (politie, justitie, OCMW, justitiehuis, Centrum Algemeen Welzijnswerk, Vertrouwenscentrum Kindermishandeling, …) samen om gezinnen met problemen zo goed mogelijk te ondersteunen. Vlaanderen telt intussen vier Family Justice Centers: in Antwerpen, Limburg, Turnhout en Mechelen. FJC Antwerpen was in ons land pionier en bestaat sinds 2012. FJC Limburg bestaat sinds oktober 2017.

Ernstig geweld in 600 Limburgse gezinnen

Eén jaar na de start bereikte het FJC Limburg al meer dan 1.200 unieke gezinnen. “Momenteel werken we nog niet over heel Limburg,” zegt coördinator Dries Wyckmans, “maar over de twee grootste politiezones van Limburg. Dat is een regio van 15 gemeenten, met zo’n 330.000 inwoners.”

“Bijna alle gezinnen komen bij ons terecht via een proces-verbaal (PV) van de lokale politie. Als de politie aan huis komt na een melding of als er aangifte wordt gedaan, wordt er altijd een PV opgesteld, dat zo snel mogelijk bij het FJC terechtkomt. In iets minder dan de helft van de gevallen gaat het niet om ernstige of strafbare feiten, maar iets meer dan de helft van de aanmeldingen gaat helaas wel om (zeer) ernstige dossiers, soms met zwaar geweld waarbij ook kinderen slachtoffer zijn. Met die dossiers gaan we onmiddellijk aan de slag om zo snel mogelijk tot een oplossing te komen voor het hele gezin: we werken zowel met de slachtoffers als met daders.”

“In driekwart van de gezinnen die we zien is er sprake van (ex-)partnergeweld”Welke problematieken FJC Limburg het vaakst tegenkomt? “In driekwart van de gezinnen die we zien is er sprake van (ex-)partnergeweld”, zegt Dries Wyckmans. “10% van de dossiers gaat over kindermishandeling en 11% over vechtscheidingen. De rest van de aanmeldingen gaan over ouder(en)mis(be)handeling, sibling- of eergerelateerd geweld. Dat laatste komt niet bijzonder vaak voor, maar we merken wel dat eergerelateerd geweld heel snel kan escaleren, dus in zulke gevallen is het alle hens aan dek om snel hulp te kunnen bieden.”

Gezinnen staan centraal

“Hulpverlening aan gezinnen die te maken krijgen met intrafamiliaal geweld gebeurt vaak reactief”, zegt Dries Wyckmans. “FJC Limburg wil proactief werken. In alles wat we doen, streven we een aantal belangrijke principes na: we willen kort op de bal spelen, coördineren en afstemmen, we stellen het gezin centraal en voorzien een aanpak op maat. We willen in de toekomst ook meer inzetten op preventie, om geweld niet alleen aan te pakken, maar ook te voorkomen.”"Op dit moment moet er al serieus wat aan de hand zijn vooraleer gezinnen bij het FJC terechtkomen"“Begin dit jaar startten we ook met een pilootproject voor gezinnen waar een tijdelijk huisverbod wordt opgelegd aan een van de betrokkenen. Zo’n huisverbod wordt opgelegd door het parket en geldt voor tien dagen. In de huidige manier van werken werd geen hulpaanbod gekoppeld aan deze periode, maar wij willen gezinnen tijdens deze tien dagen bijstaan met intensief casemanagement, volgens een methodiek die we oppikten uit Nederland. Het hele gezin wordt dan tien dagen intensief ondersteund tijdens de crisis, en ook het jaar daarna wordt het gezin verder opgevolgd.”

Samenwerking: naar een Vlaamse visie

Momenteel telt FJC Limburg 30 medewerkers, of 14 voltijdse equivalenten: mensen van het parket, de politie, justitiehuizen, het OCMW, Centrum Algemeen Welzijnswerk (CAW), Vertrouwenscentrum Kindermishandeling (VK), Jongerenwelzijn, Geestelijke Gezondheidszorg en Centra voor Alcohol- en andere Drugproblemen Limburg. “De meesten onder hen werken deeltijds voor FJC Limburg en deeltijds binnen hun eigen organisatie”, zegt Dries Wyckmans. “Op die manier blijven ze hun eigen expertise inbrengen in het FJC en zijn ze anderzijds ook ambassadeur van het FJC in hun organisatie.”

Of er veel wordt samengewerkt met de andere Family Justice Centers in Vlaanderen? “Elk FJC heeft zijn eigen geschiedenis en manier van werken, maar elk FJC werkt volgens de ‘ketenaanpak’ in de toplaag van zware en complexe dossiers, waarbij verschillende diensten samen een gezin begeleiden, ondersteund door een casusregisseur. In sommige dossiers werken we soms ook met verschillende FJC’s samen rond één gezin, wanneer mensen bijvoorbeeld in verschillende regio’s wonen of naar een andere regio verhuizen.”

“De coördinatoren van de verschillende Vlaamse regio’s overleggen elke maand, wat voor kruisbestuiving zorgt en waardoor we heel wat ervaring uitwisselen. We willen samen komen tot een Vlaamse visie, met een gemeenschappelijke kern of rode draad, maar waarbij er nog voldoende ruimte is voor lokale of regionale invulling. Met die oefening gaan we binnenkort van start.”

Naar de toekomst

“FJC Limburg bestaat nog maar één jaar, maar we merken dat we toch écht al verschil maakten in heel wat gezinnen”, zegt Dries Wyckmans. “We geloven rotsvast in wat we doen. We werkten ook al een toekomstvisie uit over hoe we onze werking tegen 2020 kunnen uitrollen over heel Limburg. Daarbij zal de grootste uitdaging zijn om voldoende te investeren in hulpverlenende capaciteit.”

FJC Limburg: enkele cijfers In 45% van de dossiers is er bij aanmelding geen hulpverlening betrokken in het gezin. In 68% van de dossiers van FJC Limburg zijn minderjarige kinderen betrokken. In 11% wordt een Vertrouwenscentrum Kindermishandeling (VK), Ondersteuningscentrum Jeugdzorg of de Jeugdrechtbank ingeschakeld.  In 65% van de dossiers waren er al antecedenten gekend bij de politie. In 44% van de gevallen is er sprake van middelenmisbruik en in 42% van psychische problemen.

“We zetten bij onze hulp aan gezinnen het reguliere hulpverleningsaanbod zo efficiënt mogelijk in, maar soms botsen we daar ook op grenzen, zoals wachtlijsten en strenge aanmeldingsvoorwaarden. Door onze structurele screening van PV’s in combinatie met een proactief hulpaanbod, creëren wij een extra stroom richting het reguliere hulpaanbod. Daardoor zien bijvoorbeeld CAW-medewerkers vandaag mensen die nooit zelf de stap richting hulpverlening zouden zetten. Investeringen in capaciteit zijn noodzakelijk om goed en duurzaam te kunnen werken; wij schatten dat we vanuit het FJC één hulpverlener zouden moeten kunnen voorzien per 35.000 à 40.000 inwoners.”

Waar droomt FJC Limburg nog van? “We zouden het FJC op termijn ruimer toegankelijk willen maken, ook voor mensen die niet via de weg van de politie komen. Daarnaast willen we ook nog veel meer inzetten op sensibilisatie, preventie en opleiding om geweld te voorkomen en escalatie te vermijden. Op dit moment moet er al serieus wat aan de hand zijn vooraleer gezinnen bij ons terechtkomen.”

“We willen ook uitgroeien tot een expertisecentrum. Ons team bouwt momenteel bijvoorbeeld al extra expertise op rond huwelijksdwang en eergerelateerd geweld, waarbij we vooral van Nederland veel kunnen leren. Als bepaalde FJC’s expertise opbouwen rond bepaalde problematieken, kan deze kennis over heel Vlaanderen gedeeld worden.”

Foto portret: Dries Wyckmans