ouderen

Nachtrust bij dementie

Stappenplan zonder medicatie

Slapen is een basisbehoefte. Kwaliteitsvolle slaap is belangrijk voor de werking van ons geheugen en andere cognitieve processen. Als het gaat om nachtelijke onrust bij mensen met dementie, dan denken we aan dwalen, roepen en te vroeg opstaan. Dat is belastend voor de mensen zelf, maar ook voor het personeel van woonzorgcentra en de medebewoners. LUCAS, het instituut voor zorgonderzoek van de KULeuven, ontwikkelde een praktijkgerichte aanpak.

Deze aanpak helpt mantelzorgers zoeken naar de oorzaak van het onrustige gedrag en naar oplossingen op maat. Het resultaat is een praktisch werkinstrument voor een dagelijkse aanpak van nachtelijke onrust, aan de hand van een overzichtelijk stappenplan zonder dat er medicatie bij komt kijken.

Stap 1: observeer de persoon met dementie en de situatie.

Volg hierbij het ABC-model en schrijf elke avond op wat er gebeurt.
- A: wat ging vooraf aan de onrust? Niet altijd onmiddellijk voorafgaand aan het gedrag, maar soms ook al in de loop van de dag.
- B: Hoe kwam de onrust tot uiting? Welk gedrag vertoonde de persoon met dementie precies? 
- C: Wat waren de gevolgen? Hoe kwam er een einde aan de onrust? 

Stap 2: onderzoek herkenbare uitlokkers

Hierbij kan je letten op drie groepen van factoren. 
- Factoren die te maken hebben met de persoon met dementie zelf.
- Factoren die te maken hebben met de sociale omgeving.
- Factoren die te maken hebben met de zintuigelijke en ruimtelijke omgeving.

Stap 3: probeer een oplossing zonder medicatie

Er is weinig wetenschappelijk bewijs voor interventies zonder medicatie bij nachtelijke onrust bij mensen met dementie. De meeste onderzoeksevidentie is er voor interventies die gebaseerd zijn op blootstelling aan daglicht. Bij Bright Light Therapy worden mensen met dementie in de ochtenduren extra blootgesteld aan fel licht in de hoop het slaap-waak-ritme beter op peil te houden. Sociale activiteit is ook belangrijk voor het dag-nacht-ritme: door activiteiten in de daguren slapen mensen overdag minder en slapen ze 's nachts beter door. 

Stap 4: evalueren en bijsturen

Menselijk gedrag is complex en evolueert voortdurend. Daarom is het belangrijk om regelmatig te evalueren en bij te sturen. Gebruik het ABC-model uit stap 1 af en toe opnieuw om even stil te staan bij wat er aan de hand is en stuur eventueel bij op basis van nieuwe vaststellingen. 


Wil je meer lezen over dit stappenplan, en over hoe je voor jezelf kan zorgen als zorgverlener? Meer info: Nele Spruytte, Marieke Van Vracem, Renilt Vranken & Chantal Van Audenhove. Nachtrust bij dementie. Stappenplan voor een niet-medicamenteuze aanpak. Politeia, 2017, 80 p., €20, ISBN 978 25 0903 119 8.